Share
Onderzoek, beleid en media
 ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌
Deze nieuwsbrief online bekijken | doorsturen
Nieuwsbrief Tabaksontmoediging  |  Nummer 2  |  16 maart 2021
 
UITGELICHT: Smaakjes e-sigaretten
Erna Krüsemann, die vandaag promoveert aan de Wageningen Universiteit en bij het RIVM, onderzocht de rol van smaken in de aantrekkelijkheid van e-sigaretten bij verschillende gebruikersgroepen. Ze vond bijna 20.000 verschillende e-liquids op de Nederlandse markt in 2017, met 245 verschillende smaken. Uit vragenlijstonderzoek blijkt dat alle (potentiële) gebruikersgroepen smaken de meest aantrekkelijke eigenschap van e-sigaretten vinden, waarbij rokers een voorkeur hebben voor e-sigaretten met een tabak- of mentholsmaak en niet-rokers voor zoete en mentholsmaken. Daarnaast blijkt uit sensorisch onderzoek dat e-liquids met zoete en menthol-smaken even lekker worden gevonden door alle (potentiële) gebruikersgroepen (jongere- en jongvolwassen niet-rokers en volwassen rokers). Ook vinden zij deze smaken allemaal duidelijk lekkerder dan tabakssmaken. Dit suggereert dat de e-sigaret minder aantrekkelijk zal worden door een verbod op alle smaken behalve tabakssmaak, zoals onlangs in Nederland is aangekondigd.
 
 
Onderzoek
Internationaal
Roken en COVID-19
  • Uit twee grote meta-analyses van respectievelijk 109 en 40 COVID-19 studies blijkt dat roken en ex-roken is geassocieerd met ernstigere ziekte-uitkomsten, een groter risico op IC-opname en een hoger risico op sterfte. In beide studies wordt beargumenteerd dat een hogere leeftijd, het voorkomen van een aan roken gerelateerde ziekte (COPD, astma en hart- en vaatziekten) en een hoog aantal pakjaren kunnen bijdragen aan een hoog risico voor ex-rokers.
E-sigaretten
  • Een meta-analyse van 23 studies onder dampende zwangeren concludeerde dat er weinig en tegenstrijdig bewijs bestaat voor de prevalentie, gebruikerspatronen en effecten op stoppen met roken tijdens de zwangerschap.
  • Een studie onder ruim 115.000 jongeren (9-19 jaar) in de VS naar de prevalentie en frequentie van het gebruik van e-sigaretten tussen 2014 en 2019 beschreef een toename van het gebruik van e-sigaretten onder zowel rokende, ex-rokende als niet-rokende jongeren.
  • Onderzoek naar de rol van dampen en gebruik van verschillende smaken bij het stoppen met roken concludeerde dat er een associatie bestaat tussen het gebruik van fruit en andere zoete smaken bij e-sigaretten en stoppen met roken op korte termijn, in tegenstelling tot menthol of geen smaak. Verder onderzoek is vereist om te bepalen of de relatie berust op een oorzakelijk verband of dat deze gebruikers in dezelfde mate zullen stoppen met roken, óók als zij geen smaken zouden dampen.
Stoppen-met-roken interventies
  • Een meta-analyse van 37 studies toonde de effectiviteit aan van zowel gedragsmatige als farmacologische interventies in het langdurig voorkomen van een terugval onder mensen die zijn gestopt met roken tijdens een verblijf in een rookvrij instituut, zoals na ziekenhuisopname.
  • Een grote meta-analyse liet zien dat nicotinereceptoragonist- en nicotinevervangende combinatietherapie de meest effectieve behandeling is om te stoppen met roken.
  • Een meta-analyse beschreef dat de mate waarin een patiënt therapietrouw is aan nicotinevervangende therapie sterk is geassocieerd met het slagen van de stoppen met roken interventie. De mate van therapietrouw is in de populatie(studies) en onder zwangeren lager dan in beschreven klinische trials.
Roken in psychosociale context
  • Het toepassen van contingency management, waarbij gewenst gedrag volgens vooraf gemaakte afspraken beloond wordt, lijkt effectief te zijn in het zorgen dat mensen stoppen met roken: rokers hadden een 2,6 keer hogere kans om nog gestopt te zijn na afloop van de behandeling t.o.v. rokers die geen beloning(en) kregen. Dit effect was echter tijdelijk.
  • Het onderzoek naar de effectiviteit van het gebruik van smartphone apps om te stoppen met roken staat nog in de kinderschoenen. Hierdoor is er nog veel variatie in methodologie, studie designs en inclusiecriteria, zo blijkt uit een recent gepubliceerde systematische review.
  • In interventiestudies naar de effectiviteit van webgebaseerde stoppen-met-rokenprogramma's speelt vertekening van de resultaten door selectieve uitval van studiedeelnemers (attrition bias) vaak een rol. Het op de roker afstemmen (tailoring) van webgebaseerde stoppen-met-rokenprogramma’s leidt niet tot minder uitval van studiedeelnemers, zo blijkt uit een systematische review en meta-analyse van 11 studies.
Hollandse nieuwe
Anna Boormans (IrisZorg) vond dat blootstelling aan lage tot middelmatige hoeveelheden omgevingsrook niet geassocieerd is met een verminderde inhibitiecontrole bij niet-rokende adolescenten.  
Bureau Objectief onderzocht de naleving van de leeftijdsgrens bij tabaksverkoop in 2020 en vond dat de naleving niet significant is toe- of afgenomen sinds de aanpassing van de leeftijdsgrens in 2016: 43,1% in 2016 versus 47,1% in 2020.
Het CBS meldt dat in 2020 20,2% van de volwassenen aangaf wel eens te roken, een daling ten opzichte van 21,7% in 2019. Het percentage dagelijkse rokers bleef met 15% gelijk. Het aantal niet-rokende volwassenen dat aangaf wel eens mee te roken daalde van 20% in 2019 naar 16% in 2020.
Lieke Dieleman (LUMC) onderzocht genderspecifieke voorkeuren wat betreft stoppen-met-rokeninterventies. Vrouwen hechten meer waarde aan het aanpakken van de door hen ervaren interne obstakels, waar mannen juist liever focussen op externe problemen.
Sara Galle (VU Amsterdam/Erasmus MC) vond een associatie tussen hogere brain-derived neurotropic factor (BNFP) plasmawaarden en roken, maar geen verband tussen een hoog BNFP en risico op dementie.
Mirte Kuipers (Amsterdam UMC) beargumenteerde dat het invoeren van een licentiesysteem voor tabaksverkoop in detailhandels een veelbelovende bijdrage kan leveren aan tabaksregulatie binnen de EU.
Di Long (Erasmus MC) toonde verschillende trends bij mannen en vrouwen wat betreft de invloed van het opleidingsniveau op de met roken geassocieerde mortaliteit.
Gillian Mahon (UMC Groningen) vond een verhoogd risico op astma bij kleinzonen van oma’s aan moederskant die tijdens de zwangerschap hadden gerookt.
Het Mullier Instituut meldde dat sinds de wettelijke verplichting vanaf 1 augustus 2020 inmiddels 97% van de onderwijsinstellingen een rookvrij onderwijsterrein heeft gerealiseerd.
Gera Nagelhout (Onderzoeksinstituut IVO) concludeerde op basis van een uitgebreide review en meta-analyse met de nodige voorzichtigheid dat roken de kans op baarmoederhalsafwijkingen vergroot.
Arjen Neven (Fivoor) concludeerde dat alleen een rookvrije GGZ en verslavingszorg bijna geen invloed heeft op langdurige rook-abstinentie, er moeten meer en verschillende stoppen met roken interventies worden aangeboden en ontwikkeld omdat in deze groep onduidelijk is welke interventies effectief zijn.
Mary Safy-Khan (UMC Utrecht) toonde een dosisafhankelijke verminderde werking van het afweer onderdrukkende medicijn methotrexaat bij rokende reumapatiënten.
Het Trimbos-instituut publiceerde de resultaten van een enquête onder verloskundigen over het bespreekbaar maken van rookgedrag bij aanstaande ouders.
Allard Vossen (Erasmus MC) liet zien dat rokende patiënten met de huidaandoening hidradenitis suppurativa niet van andere rokers verschillen wat betreft nicotineafhankelijkheid, de motivatie om te stoppen en het type stoppen-met-rokeninterventie waar ze baat bij hebben.
Naomi van Westen-Lagerweij (Trimbos-instituut) beargumenteerde dat er geen wetenschappelijk bewijs bestaat voor een beschermend effect van roken tegen COVID-19.
 
Projecten
Lopende zaken
  • Gratis campagnemateriaal PUUR rookvrij: vanaf nu kunnen (zorg)professionals ook posters, flyers en visitekaartjes bestellen om mensen die roken bekend te maken met PUUR en met de mogelijkheden om te stoppen met roken.

  • De Kennisagenda e-health bij stoppen met roken biedt een overzicht van aandachtspunten voor effectiviteit, kwaliteit en gebruik van e-health interventies bij stoppen met roken die de komende tijd worden opgepakt.
In de startblokken
  • Gezocht: zorgprofessionals uit de huisartsenpraktijk die gebruik maken van e-health bij de stoppen-met-rokenondersteuning en hun ervaringen willen delen. Meer informatie of aanmelden voor een kort interview via tfrankfort@trimbos.nl.

  • De Taskforce Rookvrije Start hoort via deze vragenlijst graag van verloskundigen, gynaecologen, fertiliteitsartsen, verpleegkundigen obstetrie/gynaecologie, kraamverzorgenden en kinderartsen wat er in de praktijk gebeurt rondom stoppen-met-rokenzorg en wat er nodig is ter verbetering. Invullen duurt ca. 10 minuten en deelnemers maken kans op een gratis CO-meter, scholing of foldermateriaal.

  • Voor onderzoek naar ondersteuning van stoppen met roken bij mensen met psychische klachten zoekt Eline Meijer pedagogen, psychologen, psychiaters en verpleegkundigen die werkzaam zijn in diagnostiek en/of behandeling van psychische problematiek om een korte online vragenlijst (15 minuten) in te vullen. Ervaring met stoppen-met-rokenondersteuning is niet nodig.    

  • Het RIVM zoekt organisaties die hun werknemers willen ondersteunen bij stoppen met roken voor het onderzoek de Rookvrijloterij.

Terugblik
 
Beleid
Aantal doden door kanker verminderen met Europees kankerbestrijdingsplan
Begin februari presenteerde de Europese Commissie het Europees kankerbestrijdingsplan. Enerzijds wordt ingezet op preventie via het terugdringen van roken en alcoholgebruik en het bevorderen van een gezonde leefstijl. Wat betreft roken is het doel dat nog maar 5% van de bevolking rookt in 2040, via strengere handhaving van- en nieuwe maatregelen. Anderzijds wordt ingezet op tijdige opsporing van kanker, behandeling en nazorg. Er wordt 4 miljard euro voor uitgetrokken.
Tabak uitgebreid aan bod bij notaoverleg preventie
Tijdens het notaoverleg over Preventie zei demissionair staatssecretaris Blokhuis (VWS) blij te zijn met de brede kamersteun voor preventie. Op kamervragen antwoordde hij de invoering van een registratiesysteem en monitoring van tabaksverkooppunten te verkennen. Hij heeft bedenkingen bij een vergunningensysteem. Verder laat hij onderzoeken hoe andere verkooppunten als tankstations en tabaks- en gemakszaken af te bouwen na 2030. Er is een motie aangenomen om hierbij ook te onderzoeken of het afbouwen vóór 2030 kan starten. Over rookvrije terrassen gaf Blokhuis aan bereid te zijn "om te verkennen hoe we terrassen rookvrij kunnen maken", en dat de Koninklijke Horeca Nederland hun achterban wil stimuleren om terrassen rookvrij te maken.
RIVM waarschuwt voor opkomende nicotine zonder tabak
Het RIVM adviseert nicotine zonder tabak te ontmoedigen via bijvoorbeeld strengere regelgeving en voorlichting. Blokhuis onderschrijft het advies. Het gaat vooral om de schadelijke en verslavende ‘nicotinezakjes’, een tabaksvrije versie van snus. Alhoewel dit nog weinig wordt gebruikt, kan de populariteit snel toenemen: de zakjes zijn makkelijk in gebruik en lijken aantrekkelijker te worden gemaakt voor jongeren door verpakkingen in kleurrijke doosjes en variërende smaakjes van meloen tot koffie. Zolang het niet in de Tabaks- en rookwarenwet is opgenomen, gelden bijvoorbeeld de leeftijdsgrens en het reclameverbod niet.
In Kenia wil het ministerie van Volksgezondheid nicotine zonder tabak classificeren als tabaksproducten zodat het onder de tabakswet valt.
NVWA inspecties shishalounges gestaakt
Inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) worden tijdens rookcontroles lang en veel blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in shishalounges. Het gebruik van de waterpijp met tabak is niet toegestaan, maar het rookverbod wordt zeer slecht nageleefd. Bovendien leiden ook enkel kruidenrookproducten tot blootstelling aan schadelijke stoffen. De NVWA onderzocht hoe deze blootstelling tijdens inspecties kan worden verminderd. Daartoe is zij volgens ARBO-wetgeving verplicht als werkgever. Als de aangepaste werkwijze goedgekeurd is (en de horeca weer open mag) worden de controles in shishalounges hervat. Blokhuis laat onderzoeken of een andere beleidsmatige aanpak verder helpt de blootstelling te verlagen.
Rookvrije plannen gemeente Utrecht
De gemeente Utrecht wil dat alle Utrechtse kinderen in 2035 rookvrij opgroeien en maakt in de ‘Roadmap Rookvrij’ de stappen bekend. Er zijn ook plannen naast de invoering van wettelijk verplichte maatregelen. Met Qbuzz wordt geïnventariseerd of ze alle bushaltes in de stad rookvrij kunnen maken, en met verschillende musea of een rookvrije culturele alliantie opgezet kan worden. Verder wil de gemeente dat het voor toekomstige evenementen vanzelfsprekend wordt dat ze rookvrij zijn.
Media
Een rookvrij buitenterrein voor zorginstellingen
Emma Koopman en Jeroen Bommelé (Trimbos-instituut) delen in deze blog ervaringen over het creëren van een rookvrij buitenterrein en stimuleren zorginstellingen om juist in coronatijd deze stap te zetten.

Stoppen met roken informatie bij de coronatest-bus
Eind februari is GGD Kennemerland een pilot gestart om wachtenden bij de coronatest-bus te vragen of ze geïnteresseerd zijn in informatie over stoppen-met-rokenondersteuning.

Politieke jongerenorganisaties vrij eensgezind over tabaksontmoedigingsbeleid
In het kader van de Tweede Kamerverkiezingen organiseerde Nederland Rookvrij een webinar met de vertegenwoordigers van de grootste politieke jongerenorganisaties, waarin zij in debat gingen over hun visie op het tabaksontmoedigingsbeleid. De organisaties bleken grotendeels op één lijn te zitten over de benodigde stappen voor een rookvrije samenleving.

Agenda
Binnenlandse bijeenkomsten
Buitenlandse bijeenkomsten
 
Gastredacteurs
 
 
Martine van Stigt Thans en Jessica de Ruijter zijn gastredacteurs bij deze editie van de nieuwsbrief. Zij studeren Geneeskunde aan de Universiteit Utrecht.
 
Redactie
Esther Croes
Minke Veltman
Volg ons of neem contact met ons op
 
 
 
 
Trimbos-instituut
Da Costakade 45
3521 VS Utrecht
Nederland



Email Marketing door ActiveCampaign