Nieuwsbrief tabaksontmoediging nr. 7

UITGELICHT: lancering publiekscampagne PUUR rookvrij

Op 29 oktober 2020 lanceerde de Rijksoverheid de campagne PUUR rookvrij. Het doel is rokers op een positieve manier aan te zetten tot het doen van een effectieve stoppoging. Deze landelijke campagne is de komende maanden veelvuldig in de media te zien en te horen, onder andere via televisie, radio en (digitale) posters. Rokers en hun sociale omgeving die meer willen weten over PUUR kunnen terecht op www.puurrookvrij.nl.

Het Trimbos-instituut richt zich op het ondersteunen van zorgverleners en andere professionals via www.puurvoorprofs.nl. Daar is een campagnetoolkit en algemene informatie over de campagne te vinden. Daarnaast geeft de website andere informatie over (stoppen met) roken, en materialen en handvatten om het gesprek aan te gaan met rokers. Aanvullende materialen worden zoveel mogelijk ontwikkeld op basis van input uit het veld. Vragen en suggesties zijn welkom via puurvoorprofs@trimbos.nl.

Roken tijdens de zwangerschap geassocieerd met ziekte bij kind

Een meta-analyse van 10 studies beschrijft dat vrouwen die tijdens de zwangerschap roken een hogere kans hebben op het krijgen van een kind dat een stemmingsstoornis zal ontwikkelen, zoals een bipolaire of depressieve stoornis.
Een andere grote meta-analyse met bijna 1,7 miljoen vrouwen laat zien dat kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap roken, tijdens het eerste levensjaar een slechtere longfunctie en vaker een piepende ademhaling hebben dan kinderen van niet-rokende moeders.
Onderzoek naar de samenstelling van moedermelk van 398 rokende en 971 niet-rokende vrouwen toont aan dat roken de hoeveelheid eiwit, vet en calorieën vermindert en dat er andere stoffen van het immuunsysteem in de moedermelk zitten. Wat de gevolgen hiervan zijn voor de ontwikkeling van het kind moet nog worden onderzocht.
Uit een Franse systematische review blijkt dat alle vormen van begeleiding bij stoppen met roken effectief zijn voor zwangeren. Nicotinevervangende middelen zijn een goede optie als de niet-farmacologische ondersteuning onvoldoende is.

Roken en COVID-19

In een living rapid review wordt beschreven dat rokers zich sneller laten testen op SARS-CoV-2 maar dat zij in verhouding minder vaak positief worden getest op het virus. Er lijkt geen verband te zijn tussen roken en de kans om bij COVID-19 opgenomen te worden in het ziekenhuis of te sterven, hoewel er wel een licht verhoogd risico is op een ernstiger beloop van de ziekte. Daarentegen hebben mensen die vroeger gerookt hebben met COVID-19 wel een hogere kans op opname in het ziekenhuis, sterfte en een ernstiger ziektebeloop dan niet-rokers.
Een grote meta-analyse met data van 11.322 COVID-19-patiënten onderschrijft dat bij zowel huidige als ex-rokers vaker sprake is van een ernstig ziektebeloop.
In een andere grote meta-analyse met data van 13.184 COVID-19 patiënten worden vergelijkbare resultaten vermeld. Daarnaast wordt beschreven dat het hebben van ziekten van de luchtwegen, zoals COPD, het risico op een ernstig ziektebeloop tot wel vier keer vergroot.

Acute schade bij kinderen door e-sigaretten

Een systematische review liet zien dat e-cigarette or vaping product use-associated lung injury (EVALI) bij kinderen van nog maar 13 jaar is voorgekomen en dat het zich kan presenteren met klachten aan de luchtwegen, van hart en vaten en de buik. Ondanks dat patiënten vaak herstellen na behandeling, zijn er ook gevallen bekend met een fatale afloop.
In een Canadese studie is een grote variëteit aan verwondingen en ziekteverschijnselen door gebruik van (defecte) e-sigaretten bij kinderen in kaart gebracht. In 15% van de gevallen was zelfs een opname op de intensive care noodzakelijk. De onderzoekers pleiten voor beleid dat kinderen beschermt tegen de risico’s van e-sigaretten.
Niet alleen het inhaleren van de damp van e-sigaretten blijkt gevaarlijk. In 2018-2019 waren er in de Verenigde Staten ongeveer 1550 geregistreerde meldingen van kinderen van nog geen 5 jaar oud die e-sigaretvloeistof hadden ingeslikt. De auteurs melden daarnaast dat er tussen 2015 en 2019 maar liefst 3369 geregistreerde bezoeken aan de spoedeisende hulp waren door ontploffende e-sigaretten of verbrandingen door het gebruik van een e-sigaret.

Stoppen met roken interventies

Het toepassen van contingency management, waarbij gewenst gedrag volgens vooraf gemaakte afspraken beloond wordt, lijkt effectief te zijn in het zorgen dat mensen stoppen met roken: rokers hadden een 2,6 keer hogere kans om nog gestopt te zijn na afloop van de behandeling t.o.v. rokers die geen beloning(en) kregen. Dit effect was echter tijdelijk.

Het onderzoek naar de effectiviteit van het gebruik van smartphone apps om te stoppen met roken staat nog in de kinderschoenen. Hierdoor is er nog veel variatie in methodologie, studie designs en inclusiecriteria, zo blijkt uit een recent gepubliceerde systematische review.
In interventiestudies naar de effectiviteit van webgebaseerde stoppen-met-rokenprogramma's speelt vertekening van de resultaten door selectieve uitval van studiedeelnemers (attrition bias) vaak een rol. Het op de roker afstemmen (tailoring) van webgebaseerde stoppen-met-rokenprogramma’s leidt niet tot minder uitval van studiedeelnemers, zo blijkt uit een systematische review en meta-analyse van 11 studies.

Sinds een maand kan elke Nijmegenaar die wil stoppen met roken terecht op nijmegenrookvrij.nl voor een overzicht van gratis hulp in de buurt en voor allerlei tips en informatie.

Er zijn interessante vragen en discussies op het besloten Platform stoppen met roken. Helpt u ook mee de stoppen-met-roken begeleiding te verbeteren? Deel vragen, kennis, ervaringen en tips met andere zorgverleners op dit platform. Registratie via https://platformsmr.nl/registreren/.

De Taskforce Rookvrije Start heeft de mijlpaal van 1000 ambassadeur bereikt! Bekijk het filmpje waarin de Taskforce alle 1000 ambassadeurs bedankt, en lees het nieuwsbericht over het bereiken van deze mijlpaal.

In de Wegwijzer Rookvrije Organisatie kunnen bedrijfsartsen relevante informatie, praktische tips, voorbeelden, achtergronden en verwijzingen vinden over o.a. stoppen met roken, beroepslongziekten en het adviseren van de werkgever over de rookvrije organisatie.

Op 2 november startte de Smokefree Challenge. Meer dan 200 1e en 2e klassen van het voortgezet onderwijs beloven dat ze een half jaar niet (beginnen met) roken en sluiten deze periode af met een creatieve opdracht waarmee ze een dagje uit kunnen winnen. Tijdens dit half jaar wordt drie keer nagegaan of ze zich nog aan hun belofte houden en krijgen docenten ook (online uit te voeren) lessuggesties om dit moment extra kracht bij te zetten.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het Zorginstituut Nederland (ZiN) hebben de Informatiekaart Aanspraak en bekostiging stoppen-met-roken opgesteld. Hierin zijn de mogelijkheden van vergoeding voor stoppen-met-roken zorg verhelderd om mogelijke belemmeringen rond een adequaat zorgaanbod weg te nemen.

In de huisartsenpraktijk is belangrijke gezondheidswinst te behalen door rokers aan te sporen te stoppen met roken. Maar hoe doe je dat? De training ‘Starten met stoppen voor professionals’ geeft huisartsen en praktijkondersteuners handige richtlijnen om rokers op een effectieve manier te adviseren. Er is nog plek voor de training van 14 december. Aanmelden via https://www.trimbos.nl/aanbod/academie/training/starten-met-stoppen

Gezocht: stoppers die het leuk vinden mee te denken over Ikstopnu. Het panel beoordeelt een paar keer per jaar Ikstopnu-onderdelen tegen een kleine vergoeding. Ben je een stoppen-met-roken coach en heb je cliënten die dit leuk vinden? Aanmelden of meer informatie via smrhulpdichtbij@trimbos.nl

Plain packaging wettelijk verplicht
Sinds 1 oktober 2020 moeten alle nieuw geproduceerde sigaretten en shag verpakt worden in standaard verpakkingen (ook wel: ‘plain packaging’). De oude voorraad mag nog gedurende een jaar verkocht worden, gerekend vanaf 1 oktober 2020. Deze maatregel volgt op verschillende andere tabaksontmoedigingsmaatregelen zoals de displayban, accijnsverhoging en rookvrije schoolterreinen en draagt bij aan de doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord.

Versnelling definitieve sluiting rookruimtes
In een ontwerpbesluit schrijft staatssecretaris Blokhuis (VWS) het sluiten van de rookruimtes in overheids- en (semi)publieke gebouwen (zoals zorginstellingen, sportverenigingen en culturele instellingen) en bedrijven te willen versnellen. Dat betekent dat er geen rookruimtes meer mogen zijn in overheids- en (semi)publieke gebouwen per 1 juli 2021, en in bedrijven per 1 januari 2022. De uiterlijke sluitingsdata zijn een jaar eerder dan afgesproken is in het Nationaal Preventieakkoord.
Deze beslissing vloeit voort uit het arrest van de Hoge Raad van vorig jaar, waarin de uitzondering op het rookverbod in de horeca ongeldig werd verklaard omdat het in strijd is met het WHO-kaderverdrag inzake tabaksontmoediging.

E-sigaret in Australië mogelijk toegestaan op recept
In Australië is een voorstel gedaan om de verkoop van nicotinehoudende e-sigaretten en vloeistoffen te verbieden. De Therapeutic Goods Administration (onderdeel van het Australische overheidsdepartement voor Volksgezondheid) wil de verkoop hiervan wel toestaan op doktersrecept als hulpmiddel om te stoppen met roken. De internetconsultatie van dit interim besluit sluit op 12 november 2020 en een besluit volgt naar verwachting in december 2020.

Pilot naar vergoeding stoppen met roken in verslavingszorg
Begin dit jaar is in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen een pilot gestart om hardnekkige rokers, die een somatische indicatie hebben om acuut te stoppen met roken, verslavingszorg te bieden. In eerste instantie werd deze zorg niet vergoed. Inmiddels heeft zorgverzekeraar Menzis, in samenpraak met de NZa, besloten deze verslavingszorg de komende drie jaar te vergoeden aan bewoners van de drie noordelijke provincies. De pilot loopt tot 2023 waarna een nieuwe evaluatie plaatsvindt.

Tobacco Transformation Index
In september bracht de Foundation for a Smoke-Free World (FSFW) de Tobacco Transformation Index uit, een ranglijst die aangeeft welke tabaksfabrikanten zich het meest inzetten om de schadelijke gevolgen van tabaksgebruik te reduceren. De index kreeg kritiek, zo schrijft Talha Khan Burki in haar artikel in the Lancet Oncology. Dit onder meer omdat de FSFW volledig gefinancierd wordt door Philip Morris International, het bedrijf dat in de index op plek 2 eindigde. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bracht in 2017 al een statement uit niet in zee te gaan met de FSFW.

COVID-19 en roken
Tim McAfee en Chris Bostic vinden dat de distributie en verkoop van sigaretten actief beperkt zou moeten worden en vergelijken dit met de maatregelen die genomen worden om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan. De auteurs van een opiniestuk uit The Lancet Public Health sluiten zich hierbij aan: volgens hen biedt de huidige COVID-19 pandemie een uitgelezen kans om het tabaksbeleid aan te scherpen en mensen hulp te bieden bij het stoppen met roken. De eenzaamheid die het coronavirus met zich meebrengt maakt het echter lastiger om van de verslaving af te komen, zo schrijft Miriam Stoppard in the Mirror. Toch is er tijdens de lockdown een recordaantal Britten gestopt met roken, en ook in Finland zijn duizenden mensen gestopt vanwege zorgen om het coronavirus. Of dit ook betekent dat er in totaal minder gerookt wordt, valt te betwijfelen. Zo meldt fabrikant Imperial Brands juist een groei in tabaksverkoop als gevolg van de coronapandemie.