Nieuws en informatie voor professionals | 12 februari 2025

Succes voor Nicotinee: generatiegebonden tabaksverbod is juridisch mogelijk

Het burgerinitiatief Nicotinee heeft op 12 december succes behaald tijdens het debat over de ingediende moties. De Tweede Kamer stemde in met 9 moties, waaronder een motie om onderzoek te doen naar een generatiegebonden verkoopverbod voor nicotineproducten. Dit voorstel beoogt een verbod op de verkoop van nicotineproducten aan mensen geboren vanaf 2012. Uit een onderzoek van hoogleraar Albertjan Tollenaar, gepresenteerd bij Nieuwspoort, blijkt dat het juridisch mogelijk is om een verkoopverbod in te stellen dat specifiek geldt voor bepaalde generaties. In het boek ‘Naar een rookvrije generatie. Een juridische analyse van de mogelijkheden van rookpreventie’ worden de juridische mogelijkheden, die werden onderzocht door masterstudenten, gebundeld. 

Internationaal onderzoek

Roken en gezondheidsschade

Een Britse studie toont aan dat elke gerookte sigaret de levensverwachting gemiddeld met 20 minuten verkort.  Mannen verliezen per sigaret 17 minuten en vrouwen 22 minuten. 

Stoppen met roken na een kankerdiagnose is effectief in het verbeteren van de overlevingskansen van patiënten. Stoppen met roken na de diagnose hangt samen met een langere levensduur, minder kans op terugkeer van de ziekte en een betere controle over de behandeling.  

Uit onderzoek blijkt dat roken mogelijk een risicofactor is voor het carpaal tunnel syndroom (CTS), waarbij knelling van de handzenuw plaatsvindt.  

Effectiviteit van stoppen-met-rokenmethodes

Volgens een Cochrane-review over financiële beloningen bij het stoppen met roken zijn beloningen een effectief hulpmiddel die de kans op succesvol stoppen verhogen van 7% naar 10%. Bij zwangere vrouwen verhogen financiële prikkels de stopkans zelfs van 6% naar 13%.

Een Cochrane-review over stoppen met gebruik van de e-sigaret levert aanwijzingen dat sms-/appberichtjes jongeren en jongvolwassenen kunnen helpen. Volwassenen hebben mogelijk baat bij varenicline. De effectiviteit van meerdere nicotinevervangende middelen, cytisine en het afbouwen van de nicotineconcentratie in e-sigaretten blijft onduidelijk. 

Nog een Cochrane-studie laat zien dat er momenteel geen duidelijk bewijs is is voor het gebruik van aparte stoppen-met-rokeninterventies (individuele begeleiding) voor groepen mensen met een lagere of hogere sociaaleconomische status. Evenmin werden er interventies gevonden die een effect zouden hebben op gezondheidsverschillen.

Preventie en rookgedrag

Opnieuw wordt in een Britse systematische review gesuggereerd dat er bij jongvolwassenen (<30 jaar) een verband is tussen vapen en beginnen met roken. Het blijft onduidelijk of dit een causaal verband is.

Interventies gericht op preventie van roken en stoppen met roken bij kinderen en adolescenten waarbij ouders betrokken zijn, blijken effectief in het voorkomen van beginnen met roken. Of deze interventies helpen bij stoppen met roken blijft onduidelijk. 

Een verbod op tabaksadvertenties, -promoties en -sponsoring is geassocieerd met een lagere kans op huidig roken en een lager risico op het beginnen met roken. Dit suggereert dat deze verboden invloed hebben op rookgedrag, wat de oproep tot implementatie en handhaving van deze beleidsmaatregelen versterkt.

Nationaal onderzoek

Ivan Dudurych (Universitair Medisch Centrum Groningen) toont met behulp van CT-scans aan dat mensen met ademhalingsproblemen baat hebben bij stoppen met roken, en dat langdurig stoppen met roken gerelateerd is aan een afname van het wandoppervlaktepercentage van de bronchiën.

Willeke van Dijk (Trimbos-instituut) deed een verkenning naar het bespreekbaar maken van roken in het sociaal domein en schreef een handreiking voor professionals in het sociaal domein.

Lisette de Graaf (Tilburg Universiteit) concludeerde dat zorgprofessionals shared decisionmaking (vaker) zouden kunnen gebruiken bij dilemma’s rondom roken door bewoners in verzorgingstehuizen, ongeacht de uitkomst daarvan.

Sophie Jooren (Trimbos-instituut) onderzocht hoe GGD beleidsmedewerkers rookvrije omgevingen en stoppen-met-rokeninitiatieven op lokaal niveau implementeren, waaruit blijkt dat zij gemotiveerd zijn maar praktische uitdagingen ervaren bij implementatie van rookvrije omgevingen en duidelijke richtlijnen voor stoppen met roken hun rol bemoeilijken.

Suhaavi Kochar (Radboud Universiteit Nijmegen) toont aan dat EMA (ecological momentary assesment) een betrouwbare en goed haalbare onderzoeksmethode is voor jongeren die roken om schommelingen in cravings en stemming te monitoren. EMA is een onderzoeksmethode waarbij gegevens over gedragingen, ervaringen en omgevingen in real-time worden verzameld en vastgelegd, vaak via een smartphone. 

Annel Koomen (Amsterdam UMC) concludeert dat een driedaagse 3MDR-SC-interventie resulteert in een verminderde hunkering en daarmee minder rookgedrag, en zeer goede therapietrouw. 3MDR-SC is een nieuwe therapie voor stoppen met roken uitgaande van de principes van EMDR, gecombineerd met Virtual Reality en beweging.

Eline Meijer (Leiden Universitair Medisch Centrum) concludeert dat de implementatie van stoppen-met-rokenzorg door zorgprofessionals in de geestelijke gezondheidszorg in Nederland om verschillende redenen achterblijft, waaronder zorgen over schade van de arts-patiëntrelatie en onvoldoende training en tijd om stoppen met roken aan te pakken. 

Agnese Merlo (Utrecht Universiteit) laat zien dat COVID-19-lockdowns in Duitsland niet leidden tot een verandering in rookgedrag onder jongvolwassenen ten opzichte van vóór COVID-19.

Madhubarin Singh (Vrije Universiteit Amsterdam) onderzocht de causale effecten van roken op DNA-methylering in het bloed en vond dat roken een effect heeft op meer dan 500 plekken in het genoom, met gevolgen voor onder andere kanker en immuunregulatie.

Anke Versluis (Leiden Universitair Medisch Centrum) bespreekt de ontwikkeling van de Perfect Fit virtuele coach, een digitale interventie die rokers ondersteunt bij het stoppen met roken en het verhogen van hun fysieke activiteit, en deelt ervaringen en lessen.

Projecten

In de startblokken

• GGD Gelderland-Zuid, Gemeente Nijmegen en Pharos hebben een kunstwedstrijd voor alle inwoners van Gelderland-Zuid gelanceerd. Rokers, vapers, stoppers en naasten kunnen meedoen. Deelnemers maken kans op cadeaubonnen ter waarde van 25 tot 200 euro. Ook zullen de winnende kunstwerken meereizen met een tentoonstelling door Gelderland-Zuid. Kunstwerken aanleveren kan tot 31 maart 2025.

Lopende zaken

• In november zijn verschillende scholen in het land weer begonnen met de Smokefree Challenge. Deze wedstrijd is bedoeld voor leerlingen uit klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs met als doel om als klas een half jaar niet te roken, vapen of snus te gebruiken. De winnende klas krijgt een dagje uit naar keuze. 

Terugblik

• Webinar Effectieve verslavingspreventie, Verslavingskunde Nederland, vrijdag 24 januari 2025. Duur: 1 uur. Dit webinar verschafte informatie over de verschillende pijlers betrokken bij verslavingspreventie en gaf tevens inzichten in de verschillende betrokken partijen en benodigde integrale aanpak. 

NET even iets anders

• Zorgprofessionals die bij cliënten thuis werken, worden vaak nog blootgesteld aan tabaksrook. Via Rookvrije Zorg zijn gratis materialen beschikbaar om roken bespreekbaar te maken in de thuiszorg. Er is een flyer met een stappenplan voor werkgevers, een flyer voor medewerkers en een folder om aan cliënten te geven. Ook werd er een notitie geschreven over blootstelling aan tabaksrook bij mensen thuis. 

Beleid

Verbod op nicotinezakjes

Sinds 1 januari 2025 is de verkoop van nicotinezakjes in Nederland verboden. Tot 1 januari waren nicotinezakjes met een maximale toegestane hoeveelheid van 0,035 mg nicotine per zakje nog toegestaan. Net als snus vallen nu ook nicotinezakjes onder de Tabaks- en rookwarenwet en mogen deze niet meer worden verhandeld. Ondernemers die nicotinezakjes verkopen riskeren boetes, inbeslagname en andere handhavingsmaatregelen. 

Registratieplicht verkooppunten tabak

Op 11 februari werd het wetsvoorstel voor een registratieplicht voor verkooppunten van nicotineproducten aangenomen. Eerder debatteerde de Kamer met staatssecretaris Karremans over deze wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet. Volgens het wetsvoorstel zullen verkooppunten jaarlijks moeten registreren om boetes te voorkomen. Het doel is de handhaving van het verkoopverbod te verbeteren en het aantal en type tabaksverkooppunten te monitoren. 

Generieke verpakkingen voor vapes en sigaren vanaf juli verplicht

Per 1 juli van dit jaar zal de maatregel ingaan die generieke verpakkingen (plain packaging) voor vapes en sigaren verplicht stelt. In navolging hiervan zal er waarschijnlijk ook een regeling komen die bepaalt wat er precies op de verpakkingen komt te staan. Winkels mogen de oude verpakkingen nog verkopen tot de overgangsperiode is afgelopen, naar verwachting rond oktober. Met de maatregel wil het kabinet ook deze rookwaren minder aantrekkelijk maken, met name voor jongeren.

Media

Schimmelend kunstwerk

In de ontvangsthal van het stadskantoor in Utrecht staat een kunstwerk gemaakt van een half miljoen sigarettenpeuken, ontworpen door kunstenaar Angelina Kumar. Het kunstwerk, genaamd 'Het Peukenbos', maakt rokers bewust van de schadelijke effecten van weggegooide peuken in de natuur. Het kunstwerk blijft de komende maanden groeien en moet mensen aansporen om geen peuken meer op straat te gooien. 

Verslavingsdeskundigen pleiten voor verhoging minimumleeftijd vape naar 21 jaar

Verslavingsdeskundigen van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) pleiten voor een verhoging van de minimumleeftijd voor vapen van 18 naar 21 jaar, aangezien het gebruik van vapes onder jongeren blijft stijgen. Onderzoek toont aan dat 70% van de jongeren die vapen overstappen op roken, en deskundigen wijzen op de effectiviteit van een hogere leeftijdsgrens.

Veel overtredingen geconstateerd door de NVWA

De NVWA controleert met minderjarige testkopers van tabaksproducten en vapes of verkopers zich aan de leeftijdsgrens van 18 jaar of ouder houden. Tussen juli 2023 en juni 2024 werden 2305 inspecties uitgevoerd, waarbij in 26% van de gevallen de leeftijd niet goed werd gecontroleerd. Overtreders kregen boetes van 1360 tot 9000 euro, en 37 winkels kregen een tijdelijke verkoopstop na herhaalde overtredingen. Daarnaast nam de NVWA in januari 2025 bijna 66.000 illegale vapes en e-liquids in beslag. De NVWA handhaaft het smaakjesverbod om de beschikbaarheid van schadelijke vapes voor jongeren te beperken, wat bijdraagt aan het doel van een rookvrije generatie in 2040.

Agenda

Binnenland

Buitenland

REDACTIE

Esther Croes
Petra Hopman
Frida Klein Hazebroek
Judith Delemarre-Edens

Sophie Jooren

Lotte Laan

Belle de Theije

CONTACT
Volg ons op social media en mail ons als je vragen of suggesties hebt!

Trimbos-instituut, Da Costakade 45, 3521 VS Utrecht, , The Netherlands