NET nieuwsbrief tabaksontmoediging nr. 3

Winnaar Nationale Tabaksontmoeding Onderzoeksprijs: Nienke Boderie
Op het 10e congres van het Nederlands Netwerk voor Tabaksonderzoek (NNvT 2024, 12 april) werd de Nationale Tabaksontmoediging Onderzoeksprijs uitgereikt aan PhD-kandidaat Nienke Boderie (Erasmus MC) vanwege haar indrukwekkende bijdrage in onderzoek naar steun voor rookvrij beleid in ruimtes met kinderen en haar rol in de opzet van de #RijRookvrij campagne. Haar PhD omvat de PERSIST studie, waarin ze de gedragsveranderingstechnieken en inzichten uit de gedragseconomie combineert om zorgmedewerkers te helpen langdurig te stoppen met roken. Voor meer informatie over het NNvT 2024, zie de terugblik verderop in deze nieuwsbrief.

Het rook- en tabaksvrij maken van universiteitscampussen in de Verenigde Staten leidt tot minder positieve gedachten over roken, een toename van stoppogingen en afname van het aantal rokers op de campus. Een strikte naleving van de maatregelen en goede steun voor stoppers zijn hierbij belangrijk.
LHBTI-personen roken gemiddeld vaker dan niet-LHBTI-personen. Een meta-analyse van onderzoekers uit de Verenigde Staten laat zien dat psychologische stress door stigma en vooroordelen mogelijk een rol speelt.

Een systematische review en meta-analyse van 24 studies met bijna 1 miljoen deelnemers laat zien dat eerder stoppen met roken en een langere stopperiode geassocieerd zijn met een kleinere kans op sterfte door longkanker. Bij patiënten die minstens 10 jaar gestopt zijn met roken is het risico afgenomen tot minder dan een derde ten opzichte van rokers.
Het gebruik van varenicline bij een eerste stoppoging is op lange termijn kosteneffectiever dan stoppen middels gedragsbegeleiding in combinatie met nicotinevervangende middelen of bupropion, en gedragsbegeleiding zonder medicatie. Dat toont een grote meta-analyse over kosteneffectiviteit van stoppen-met-rokenmedicatie met data uit 14 verschillende landen, waaronder Nederland.
Slapeloosheid en levendige dromen komen vaker voor bij gebruik van bupropion dan bij gebruik van enkel nicotinevervangende middelen bij het stoppen met roken. De bijwerkingen kwamen volgens deze netwerk meta-analyse het vaakst voor bij een combinatie van bupropion met andere medicijnen die aangrijpen op de nicotinereceptor, zoals varenicline. Ook uit een andere netwerk meta-analyse blijkt dat bij gebruik van varenicline en nicotinevervangende middelen slapeloosheid en slaapstoornissen vaker voorkomen dan bij gebruik van placebo.
Het Royal College of Physicians (RCP) heeft een nieuw rapport uitgebracht over het gebruik van e-sigaretten in het Verenigd Koninkrijk. Ze concluderen dat, hoewel e-sigaretten zinvol kunnen zijn bij stoppen met roken, meer maatregelen nodig zijn om ze milieuvriendelijker en minder aantrekkelijk voor niet-rokers en jongeren te maken.

Rokers met bepaalde varianten van het GSTM1- en GSTT1-gen hebben mogelijk een hoger risico op kanker dan andere rokers. Deze genen spelen een rol bij het ontgiften van het lichaam en het neutraliseren van de schadelijke stoffen van tabaksrook.
Rokers en gebruikers van de waterpijp vertonen vaak slechtere tandimplantaatgezondheid, zoals botverlies en tandvleesontsteking, vergeleken met mensen die niet roken. Bij e-sigaretgebruikers was er geen significant verschil met niet-rokers.
Onderzoekers uit China hebben in een grote meta-analyse met data van bijna 37 duizend patiënten een significante associatie tussen roken en acute respiratory distress syndrome (ARDS) aangetoond. ARDS is een acute ernstige ontstekingsreactie van de longen, welke kortademigheid en ademhalingsproblemen veroorzaakt.
Vrouwen die roken hebben een significant hoger risico op het ontwikkelen van borstkanker vóór de menopauze, zo blijkt uit grootschalig onderzoek onder ruim 160 duizend Japanse vrouwen. Het risico op borstkanker voor het vijftigste levensjaar blijkt het grootst bij vrouwen die reeds begonnen met roken voor de geboorte van hun eerste kind.

Tussen 1 april en 1 december 2024 rijdt Ikstopnu met een bus door Nederland. Op verzoek van GGD’en of gemeenten sluiten zij aan bij lokale initiatieven over gezondheid en stoppen met roken. Kijk voor meer informatie over de bus op de website.
Stoppen-met-rokeninitiatieven uitgelicht: in een nieuwe videoserie laten diverse organisaties zien hoe zij stoppen-met-rokenzorg aanpakken. De organisaties richten zich op verschillende doelgroepen. In deze eerste video leggen medewerkers van het UMCG uit hoe ze het Very Brief Advice hebben geïmplementeerd binnen hun organisatie.
RookStopZorg heeft samen met het KNGF vanaf 25 april een behoeftepeiling uitgezet onder ruim 15.000 fysiotherapeuten. In de peiling wordt fysiotherapeuten gevraagd naar hun bekendheid met het Very Brief Advice Plus (VBA+) en de behoefte aan kennis en vaardigheden om het VBA+ toe te passen. Ook een korte film van Coalitie Leefstijl in de Zorg waarin een fysiotherapeut het roken en stoppen met roken bespreekt met een patiënt komt aan de orde.

Veel mensen die roken weten niet waar zij betrouwbare informatie over stoppen met roken kunnen vinden. Ikstopnu.nl start daarom in mei een campagne. Onder andere op social media, digitale schermen en op de radio zien en horen rokers dat Ikstopnu er voor hen is als ze denken aan stoppen met roken. Om te ontdekken wat voor hen werkt, kunnen ze de Stoplijn (0800-1995) bellen, het Stopplan starten of een stopcoach vinden. Voor zorgverleners zijn gratis materialen beschikbaar op Ikstopnu.nl/professionals.
Het Nederlands Kanker Collectief bracht een nieuw actieplan Rookgedrag uit. Het plan schetst activiteiten voor 2024 met als doel afname van het aantal rokers tot minder dan vijf procent van de volwassenen en nul procent van de jongeren en zwangere vrouwen in 2032.

Nieuw-Zeeland pakt minderjarig vapen aan
Het kabinet van Nieuw-Zeeland heeft aangekondigd harde maatregelen te gaan nemen om e-sigaretgebruik onder jongeren te verminderen. Hieronder vallen een verbod op wegwerpvapes, hogere boetes voor verkoop aan minderjarigen, en meer handhaving op de regels voor verkopers. Tevens zijn sinds 21 maart 2024 afbeeldingen van speelgoed en stripfiguren op e-sigaretten niet meer toegestaan en worden smaken beperkt tot generieke soorten.

Vapen onder jongeren aanhoudend probleem
Dinsdag 16 april vond een grote campagne van ArtsenSlaanAlarm plaats, waarbij artsen de handen ineensloegen om aan de bel te trekken bij ouders omtrent de gevaren van vapen onder jongeren. Het item kwam onder andere aan bod bij RTL nieuws, Hart van Nederland, NOS jeugdjournaal, BEAU, verscheidene regionale radio- en televisieprogramma's en in reclamespotjes op nationale televisie en had een gestapeld bereik van 83 miljoen views. Ondanks het smaakjesverbod, zijn vapes met smaken zoals mango, cola of perzik voor jongeren echter nog altijd makkelijk te verkrijgen waardoor aandacht voor de gevaren belangrijk is. De NVWA zet ondertussen hard in op handhaving met hoge boetes en inspecties bij producenten, importeurs en distributeurs. In totaal werden 1,7 miljoen vapes met een marktwaarde van 12 miljoen euro geweerd.

Verschillende reacties op accijnsverhoging
Organisaties als de Hartstichting en KWF Kankerbestrijding verwelkomen de accijnsverhoging van 1 april als een stap om roken te ontmoedigen, terwijl de Vereniging voor Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten waarschuwt voor een mogelijke toename van de aankoop in het buitenland. Deskundigen bevestigen dat bij hogere prijzen het aantal rokers vermindert, vooral onder jongeren, ondanks zorgen over aankopen uit het buitenland. De ambitie van Rookvrije Generatie is om in 2040 rookvrij te zijn.