NET nieuwsbrief tabaksontmoediging nr. 4

NET viert mijlpaal met 100ste publicatie
Op 27 mei 2024 vierde het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging (NET) een bijzondere mijlpaal: het 100ste kennisproduct! De digitale factsheet "Roken: een aantal feiten op een rij” is nummer 100 in een lange rij van factsheets, verkenningen, infographics, notities en vele andere publicaties. Deze factsheet presenteert en overzicht van feiten over roken met onder andere nieuwe cijfers over doden door meeroken en informatie over welk percentage rokers wil stoppen met roken.

Chronisch tabaksgebruik zou bij adolescenten en jongvolwassenen kunnen leiden tot neurocognitieve beperkingen, met name op het gebied van motorische impulsiviteit.
E-sigaretten, vooral met nicotine, zijn schadelijk voor het cardiovasculaire systeem en geen veilig alternatief voor tabakssigaretten. E-sigaretten met nicotine verhogen significant de systolische en diastolische bloeddruk, hartslag, en verslechteren de binnenkant van de bloedvaten (endotheel) vergeleken met e-sigaretten zonder nicotine.
Blootstelling aan de damp van e-sigaretten blijkt een negatief effect te hebben op het oogoppervlak (hoornvlies, bindvlies en klieren) door de afname van de kwaliteit en stabiliteit van de traanfilm. Om deze reden worden e-sigaretten als potentiële risicofactor gezien voor problemen die veroorzaakt worden door droge ogen.
Roken verhoogt de kans op het nogmaals optreden van een liesbreuk na een eerdere operatieve behandeling aanzienlijk.
Roken verhoogt het risico op de ziekte van Alzheimer door veranderingen in de bacteriën in de mond, wat kan leiden tot herseninfecties, verhoogde eiwitdeposities (amyloïde-bèta-deposities) en immuunreacties. Monitoring van deze bacteriën kan helpen om Alzheimer vroeg te detecteren en interventies kunnen de progressie van de ziekte remmen.
In de Verenigde Staten zijn na het verbod op gearomatiseerde e-sigaretten, behalve tabak- en mentholsmaken, nieuwe tabakssmaken met toegevoegde smaakstoffen door de tabaksindustrie gecreëerd. Deze nieuwe smaakstoffen brengen onbekende gezondheidsrisico's met zich mee, waardoor de risico’s bij gebruik van deze e-sigaretten ernstiger en potentieel schadelijker zijn.

Nicotinegebruik tijdens de adolescentie kan een voorspeller zijn voor recreatief cannabisgebruik op latere leeftijd. Dit verband werd met name gezien op plaatsen waar cannabisgebruik was gelegaliseerd.
Risicovol alcoholgebruik tijdens gebruik van nicotinevervangende middelen is geassocieerd met een verminderde kans op succesvol stoppen met roken, vooral bij mensen die veel drinken. Deze bevindingen benadrukken de noodzaak van het identificeren en aanpakken van alcoholgebruik als onderdeel van een stoppen-met-rokenbehandeling.

Berichtgeving over schadelijke chemicaliën en gezondheidseffecten van e-sigaretten is voor jongeren effectiever dan berichtgeving over nicotineverslaving. Er is een dringende behoefte aan gerichte campagnes tegen e-sigaretgebruik vanwege de hoge verslavingsgraad en sociale acceptatie onder jongeren.
Intensieve stoppen-met-rokenbegeleiding en het starten van nicotine vervangende middelen of varenicline bij ziekenhuisopname verhogen de kans om zes maanden rookvrij te blijven aanzienlijk, in vergelijking met placebo of stoppen zonder medicatie. Dat blijkt uit een update van een Cochrane review over stoppen-met-rokeninterventies in ziekenhuizen.

Ikstopnu is in mei een campagne gestart op sociale media, digitale schermen en de radio om de naamsbekendheid onder rokers te vergroten. Rokers kunnen de Stoplijn (0800-1995) bellen, het Stopplan starten of een stopcoach vinden. Voor zorgverleners zijn gratis materialen beschikbaar op Ikstopnu.nl/professionals.
Tussen 1 april en 1 december 2024 rijdt Ikstopnu met een bus door Nederland. Op verzoek van GGD’en of gemeenten sluiten zij aan bij lokale initiatieven over gezondheid en stoppen met roken. Kijk voor meer informatie over de bus op de website.
Aan de slag met stoppen-met-rokenzorg in het VSV of een lokale coalitie Kansrijke Start? Boek in één jaar vooruitgang met de 'Stimulans beleid Rookvrije Start’! Aanmelden kan via de website.
Burgerinitiatief Nicotinee, dat zich inzet voor een nicotinevrije generatie, heeft voldoende handtekeningen verzameld en is op 28 mei officieel aan de Nederlandse Commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport gepresenteerd. Het voorstel kan nu op de agenda van de Tweede Kamer worden gezet.

Op 31 mei, tijdens Wereld Niet Roken Dag, met als thema 'Bescherm kinderen tegen de invloed van de tabaksindustrie', onthulden de WHO en STOP het rapport "Hooking the Next Generation". Dit rapport belicht de strategieën van de tabaks- en nicotine-industrie om jongeren verslaafd te maken. Het benadrukt de noodzaak van strenge regelgeving om jongeren te beschermen en wijst op het gebrek aan effectief beleid en de invloed van de industrie op gezondheidsbeleid.
Afgelopen maand werd het handboek over stoppen-met-roken zorg overhandigd door Iris Kramer en Maurits van der Veen (Trimbos-instituut) aan de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) en de Nederlandse Vereniging Voor Cardiologie (NVVC). Download het handboek hier.
Op 6 juni vond een webinar “In iedere roker zit een stopper” plaats waarin de cruciale rol van de huisartsenpraktijk in stoppen-met-rokenzorg werd benadrukt, specifiek gericht op Praktijkondersteuners Huisarts - Somatiek (POH-S). De sessie belichtte onderwerpen als rookstopadvies, gedragsverandering, samenwerking en alternatieve zorgopties, terwijl de deelnemers ook de mogelijkheid hadden om 2 accreditatiepunten te verdienen.

Preventiebeleid onder druk

De fracties van PVV, VVD, NSC en BBB hebben in het Hoofdlijnenakkoord aangekondigd preventie centraal te stellen in hun gezondheidsbeleid, maar tegelijkertijd forse bezuinigingen voorgesteld die het preventiebeleid sterk beïnvloeden. Staatssecretaris van Volksgezondheid Maarten van Ooijen uitte zijn zorgen hierover. Hij benadrukte dat zonder adequate financiële dekking de ambities van de coalitie niet gerealiseerd kunnen worden, waardoor de doelstellingen van het preventiebeleid ernstig worden ondermijnd.

Versterking van het reclameverbod voor nicotineproducten: Correctie in wetsvoorstel na Kamerdebat
Na een Kamerdebat op 14 mei is een nota van wijziging ingediend voor het wetsvoorstel tot wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet. Deze nota beschrijft strengere regels voor nicotineproducten zonder tabak en nicotineapparaten om de volksgezondheid beter te beschermen. Per abuis was hierin niet opgenomen dat het reclame- en sponsoringsverbod ook van toepassing wordt op nicotineproducten zonder tabak voor oraal gebruik. De achterliggende gedachte hiervan is het voorkomen dat ondanks het handelsverbod van deze producten toch reclame of sponsoring gemaakt wordt.

Mogelijk verbod op wegwerpvapes
Dinsdag 11 juni bespreekt de Tweede Kamer de motie van Jansen en Krul, die oproept tot een verbod op wegwerp-e-sigaretten. Dit naar aanleiding van onderzoek door onder andere RTL Nieuws dat hoge nicotineconcentraties en giftige stoffen in e-sigaretten onthulde en studies van het RIVM en de GGD’en die een toename van gebruik onder jongeren aantoonden. De motie benadrukt dat handhavingstekorten geen reden mogen zijn om jongeren bloot te stellen aan deze schadelijke stoffen.

Voortgang tabaksontmoediging: naar een rookvrije generatie
In een recente brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid aan de Tweede Kamer wordt de huidige situatie rondom tabaksontmoedigingsbeleid gedeeld. De staatssecretaris benadrukt het belang van het roken terugdringen om een rookvrije generatie te bereiken. De focus ligt op hogere accijnzen, minder verkooppunten, minder aantrekkelijke e-sigaretten en rookvrije omgevingen voor kinderen. Samenwerking tussen overheid en maatschappij blijft cruciaal om een rookvrije generatie te bereiken.

Bregman's School for Moral Ambition lanceert fellowship tabaksontmoediging
In mei opende de School for Moral Ambition de aanmeldingen voor een fellowship tabaksontmoediging, speciaal bedoeld voor professionals die een carrièreswitch willen maken om tegen de tabaksindustrie te strijden. In opiniestukken benadrukt Rutger Bregman, oprichter van de School for Moral Ambition, dat de sigaret wereldwijd een immense bedreiging blijft en dat de tabaksindustrie actief werkt om de verslaving in stand te houden en te verergeren. Het fellowshipprogramma bestaat uit intensieve training en een zes maanden durende plaatsing bij een impactvolle organisatie, waarbij deelnemers financieel ondersteund worden tijdens hun transitie naar een betekenisvollere carrière.

Teveel nicotine en giftige stoffen in Nederlandse e-sigaretten
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft sinds 1 januari 2024 miljoenen vapes met smaakjes van de markt gehaald vanwege het smaakjesverbod. Onderzoek van RTL Nieuws onthulde dat er nog veel vapes met smaakjes zijn en dat bijna de helft van de door hen onderzochte e-sigaretten veel te veel nicotine bevatte. Ook werden er giftige stoffen zoals formaldehyde en lood aangetroffen. Omroep Brabant voerde vergelijkbaar onderzoek uit en deed alarmerende bevindingen: "Telegram-vapes" bevatten gevaarlijke stoffen die ernstige gezondheidsrisico's veroorzaken. Voorts verscheen recent in de Nieuwsbrief Zorg & Innovatie ook een artikel dat de gezondheidsrisico's en maatschappelijke impact van e-sigaretten bespreekt.

België overweegt generatiegebonden tabaksverbod naar Brits voorbeeld
De Belgische minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken, Frank Vandenbroucke, verklaarde op de Belgische radiozender Bel RTL dat een generatiegebonden tabaksverbod ook in België een toekomstig beleidsplan zou kunnen worden. Dit volgde op het nieuws dat het Britse Lagerhuis akkoord ging met premier Sunak's voorstel voor een tabaksverbod voor iedereen geboren na 1 januari 2009. Onlangs heeft België nieuwe maatregelen genomen om roken onder jongeren te verminderen, waaronder rookverboden op plaatsen waar veel kinderen komen en een verbod op wegwerpvapes.