Nieuws en informatie voor professionals | 29 april 2025

VBA+ campagne voor huisartsenpraktijken van start

In mei start het Trimbos-instituut een campagne die huisartsenpraktijken uitnodigt om het kort stoppen-met-rokenadvies (VBA+) onderdeel te maken van hun gesprekken met patiënten. De campagne biedt praktische ondersteuning, zoals trainingen door artsenbezoekers, een wachtkamercampagne en een gratis geaccrediteerde nascholing. Meer informatie is te vinden op de website van RookStopZorg.

Internationaal onderzoek

Roken en zwangerschap

Meeroken door zwangere vrouwen hangt samen met een hogere kans op vroeggeboorte. Dat blijkt uit een meta-analyse onder 18 studies met variërende steekproefgroottes van 254 tot 298.043 deelnemers.

Gezondheidsrisico's van roken

Uit een meta-analyse van 12 studies blijkt dat huidig roken en in mindere mate voormalig roken, samenhangt met een verhoogd risico op ernstige oogziekten die het zicht aantasten, waaronder leeftijdsgebonden maculadegeneratie (slijtage van het centrale netvlies), glaucoom en staar.

In een systematische review onder 37 studies wordt aangetoond dat roken de zogenaamde farmacokinetiek van geneesmiddelen beïnvloedt. Dit zorgt ervoor dat geneesmiddelen sneller worden afgebroken en de effectiviteit van de geneesmiddelen kan verminderen. Onderzoekers keken in deze overzichtsstudie vooral naar psychofarmaca, antibiotica, oncologische en cardiovasculaire geneesmiddelen. 

Een meta-analyse onder 5 cohortstudies en de UK biobank met in totaal 499.078 geïncludeerde deelnemers, laat zien dat roken samenhangt met een hoger risico op een scheur in de binnenwand van de aorta (aortadissectie). Dit risico is groter naarmate iemand meer rookt. Gestopt zijn met roken hangt samen met een lager risico op een aortadissectie.

Deze meta-analyse van 15 studies laat zien dat het gebruik van een e-sigaret samenhangt met een hogere kans op COPD. Ook voormalig gebruik hangt samen met een hogere kans op COPD. Dit is ook zo na correctie voor tabaksgebruik.

In een meta-analyse van 191 studies wordt een sterk verband aangetoond tussen het roken van waterpijp en verschillende gezondheidsrisico's. Voorbeelden zijn longziekten zoals COPD en bronchitis, hart- en vaatziekten, en verminderde vruchtbaarheid.

Stoppen met roken

Een meta-analyse van 21 RCT’s (n = 8149) laat zien dat cognitieve gedragstherapie en financiële beloningen effectieve interventies zijn om zwangere vrouwen te helpen bij het stoppen met roken. Kinderen van vrouwen die zo’n interventie kregen, hadden een hoger geboortegewicht dan de kinderen van vrouwen die dat niet kregen.

Een systematische review onder 27 studies laat zien dat stoppen met roken zonder nicotinevervangende therapie samenhangt met negatieve veranderingen in de slaapstructuur. Deze slaapstoornissen kunnen mogelijk zorgen voor terugval.

Nationaal onderzoek

Linda Knoester (Solid Sustainability Research) onderzocht samenwerkingen tussen academische instellingen en de tabaksindustrie, en ontdekte dat beleid hierover ontbreekt en er nog recente academische banden met de industrie bestaan.

Kingsley Okechukwu Nwozor (Universiteit van Groningen) vond op basis van longonderzoek onder rokers en ex-rokers dat onder andere roken zorgt voor een slechtere slijmvliesfunctie.

Marthe Mansour (Amsterdam UMC) vond in een RCT dat een kort rookstopadvies bij de screening voor baarmoederhalskanker in de huisartsenpraktijk de kans op deelname aan rookstopbegeleiding verhoogde. Er was echter geen significant verschil in motivatie tot stoppen, serieuze stoppogingen en de afname in het aantal gerookte sigaretten.

Linda van der Spek (Trimbos-instituut/Erasmus MC) onderzocht met een systemische review onder 37 studies hoe financiële beloningen kunnen worden ingezet om (toekomstige) ouders te helpen te stoppen met roken. Onder andere maatschappelijke acceptatie en structurele financiering van deze interventie kunnen dit bevorderen. 

Naomi van Westen-Lagerweij (Trimbos-instituut) concludeerde op basis van een interviewstudie dat mensen met een lagere sociaaleconomische positie huisartsen en medisch specialisten het meest deskundig vonden om advies te geven over stoppen met roken. 

Projecten

In de startblokken

• Tijdens de bijeenkomst ‘De vape: feiten, risico’s en trends’ op woensdag 21 mei krijgen professionals een helder overzicht van de wetenschappelijke inzichten en de nieuwste cijfers over vapen onder jongeren. Mis deze kans niet om het ‘Vape Museum' te bekijken en kennis te vergroten over dit groeiende probleem. Aanmelden kan via de website van het Trimbos-instituut.

Lopende zaken

• Geregistreerd stoppen-met-rokencoach worden? Het volgen van de RookStop-basistraining, het voltooien van een praktijkstage en het afronden van de RookStop-vervolgtraining zijn nodig om registratie in het Kwaliteitsregister KABIZ mogelijk te maken. Meer informatie en inschrijven kan via de website van het Trimbos-instituut.
• De Gezondheidsraad heeft advies uitgebracht over bevolkingsonderzoek naar longkanker. Zij laten weten dat een bevolkingsonderzoek mogelijk de sterfte kan verlagen, maar dat er nog veel onzekerheden zijn over de uitvoering en de mogelijke nadelen van een bevolkingsonderzoek. De Raad adviseert het ministerie van VWS daarom om het screeningsvoorstel verder uit te werken voordat een besluit wordt genomen

Terugblik

• Tv-programma Radar besprak het onder jongeren steeds populair wordende snus. Experts Esther Croes (Trimbos-instituut) en Danielle Cohen (LUMC) vertellen over de gevaren van het gebruik van de nicotinezakjes.

NET even iets anders

• Rookvrije Start heeft verschillende materialen ontwikkeld om het gesprek met (aanstaande) ouders die roken aan te gaan. Er zijn drie boekjes voor ouders in eenvoudige taal en met veel afbeeldingen. In de bijbehorende handleiding staan voorbeeldzinnen en tips. Download of bestel de boekjes gratis in verschillende talen.

Beleid

Karremans roept de EU op tot strengere wetgeving

Na de lancering van het actieplan tegen vapen heeft staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) de Europese Commissie opgeroepen om de EU-wetgeving voor vapes en andere nicotineproducten aanzienlijk aan te scherpen. In een gezamenlijke brief, ondertekend door 12 lidstaten, pleit hij onder meer voor een verbod op smaakjes die vapes aantrekkelijk maken voor jongeren, neutrale verpakkingen en strengere regels rond online verkoop binnen de EU.

Openbaarmakingsbesluit over de beleidsvoorbereiding rond het komende verbod op additieven in tabaksproducten

Op 1 april is de nieuwe regeling rondom het verbod op additieven in tabaksproducten in werking getreden. Deze regeling heeft als doel de handhaving te verbeteren en de regelgeving te verduidelijken. Naar aanleiding hiervan is er een Wet open overheid (Woo)-verzoek tot openbaarmaking van documenten over de beleidsvoorbereiding en handhavingsmaatregelen ingediend. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft op 18 maart 2025 een deel van de documenten openbaar gemaakt.

Commissiedebat leefstijlpreventie

Op 24 april 2025 vond een commissiedebat over leefstijlpreventie plaats, waarin diverse aspecten van het tabaksbeleid aan bod kwamen. Onder meer de gedragseffecten van de accijnsverhoging op tabak, een nader verkoopverbod van tabaksproducten in supermarkten en horeca, herstelmaatregelen rond boetes bij overtredingen van de Tabaks- en rookwarenwet, en het actieplan tegen vapen zijn besproken. Hoewel er nog geen formele besluiten zijn genomen, markeert het debat een belangrijke stap richting verdere aanscherping van het tabaksbeleid en de realisatie van een rookvrije generatie.

Verenigd Koninkrijk een stap dichter bij een rookvrije generatie

Op 26 maart heeft het Britse Lagerhuis een wetsvoorstel goedgekeurd met vergaande tabaksontmoedigende maatregelen. Het voorstel voert onder andere een generatiegebonden verkoopverbod in, maakt de wetgeving voor reclame voor e-sigaretten strenger en voert een vergunningstelsel voor verkooppunten in. Ook voert het een rookverbod in bij andere scholen, ziekhuizen en speeltuinen. Het voorstel ligt nu bij het Britse Hogerhuis.

Media

Al 185.000 vapes in beslag genomen in 2025

In de eerste drie maanden van 2025 heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bijna 185.000 illegale vapes en e-liquids in beslag genomen. Dit zijn vooral vapes en e-liquids met een andere smaak dan tabak. Deze werden aangetroffen in winkels en opslaglocaties verspreid over het land. Verkopers riskeren boetes tot 22.500 euro en moeten de vernietigingskosten van de in beslag genomen producten betalen. 

Scholen worstelen met rokende en vapende leerlingen

Veel scholen in Nederland gaan zelf in actie tegen roken en vapen. Niet altijd gebeurt dit op een wetenschappelijk onderbouwde manier. Op een middelbare school in Veenendaal mogen scholieren met een betaald ‘rookpasje’ en toestemming van hun ouders weer roken op het schoolplein. Karóly Illy, directeur van het Longfonds, spreekt zich uit tegen deze maatregelen in Veenendaal. Lesprogramma’s als 'Helder op School’ zijn ontwikkeld om in het onderwijs dit onderwerp te behandelen.

President Trump ontslaat tientallen mensen van tabaksafdeling

Op 1 april 2025 heeft de Amerikaanse president Trump een grootschalige ontslagronde doorgevoerd bij de tabaksafdeling van de Food and Drug Administration (Amerikaans NVWA). Critici vrezen dat deze ontslagen de capaciteit van de FDA om tabaksproducten effectief te reguleren ernstig ondermijnen.

Danny Ghosen onderzoekt de impact van het anti-rookbeleid 

In de aflevering 'Waar rook is..’ van het tv-programma ‘Danny op straat’ spreekt Danny Ghosen met vertegenwoordigers van de tabaksindustrie. Volgens hen werken tabaksontmoedigende maatregelen niet en hebben ze zelf ongewenste effecten. Er is veel ophef over de aflevering. Onder andere Danielle Cohen, verbonden aan het LUMC, uit op LinkedIn kritiek op de aflevering en weerlegt de argumenten.

Agenda

Binnenland

Buitenland

REDACTIE

Frida Klein Hazebroek
Jasmijn Breunese

Roos Mersmans

Maxime Meering

Jeroen Bommelé

CONTACT
Volg ons op social media en mail ons als je vragen of suggesties hebt!

Trimbos-instituut, Da Costakade 45, 3521 VS, Utrecht, Nederland