NET nieuwsbrief tabaksontmoediging nr. 5

Opvallend veel middelbare scholieren vapen
Het Trimbos-instituut publiceerde nieuwe landelijke cijfers over middelengebruik en mentale gezondheid onder scholieren, verzameld via de ScholierenMonitor. In 2023 gaf 14,3% van de jongeren van 12 tot en met 16 jaar aan in de afgelopen maand te hebben gevaped, 4,0% vapete dagelijks. Er wordt zelfs meer gevaped dan gerookt. Het gebruik onder meisjes is hoger dan onder jongens en op het VMBO wordt het meest gevaped. Ondanks maatregelen om roken terug te dringen, daalt ook het aantal scholieren dat rookt sinds 2017 niet meer. Nog altijd heeft 8,5% van de 12- tot en met 16-jarigen in de laatste maand gerookt en rookt 2,2% dagelijks. De monitor laat verder zien dat scholieren voor grote uitdagingen staan op het gebied van middelengebruik, digitalisering en welzijn.

De combinatie van roken en drinken versterkt de kans op hoofd- en nekkankers. Meer roken én meer drinken geeft een synergetisch effect op dit risico, zware rokers en drinkers hebben een meer dan 35 keer grotere kans op het krijgen van hoofd- en nekkanker dan mensen die niet roken of drinken.
De resultaten van radiotherapie bij de behandeling van kanker zijn slechter bij rokers dan bij niet-rokers, blijkt uit een systematische review. Rokers met kanker hebben onder andere een hogere kans op een tweede primaire kanker, lagere overlevingskans, meer kans op infecties tijdens de behandeling en meer kans op vermoeidheid en pijn.
Rokers hebben een aanzienlijk lagere kans om een melanoom (vorm van huidkanker) te ontwikkelen dan mensen die nooit gerookt hebben. Met name bij mannelijke rokers is het risico lager, blijkt uit een systematische review en meta-analyse met gegevens van meer dan 59.000 melanoompatiënten. De onderzoekers geven als mogelijke verklaringen voor deze onverwachte bevinding dat rokers een verminderde ontstekingsreactie van de huid hebben, en dat genetische varianten wellicht een rol spelen.
Vrouwen die thuis of op de werkvloer meeroken hebben een grotere kans op borstkanker. Duur van blootstelling aan rook, intensiteit van de blootstelling en aantal pack-years verhogen de kans op borstkanker lineair.

Positieve gesprekken tussen personen over e-sigaretten leiden tot verhoogd e-sigaretgebruik en negatieve gesprekken tot meer stoppogingen. De meeste studies uit deze systematische review waren cross-sectioneel, waardoor oorzaken en gevolgen niet achterhaald konden worden.
Vanuit het Europese project Joint Action on Tobacco Control 2 worden in een editorial aanbevelingen gegeven aan nationale overheden voor regulatie van interactie met de tabaksindustrie. Nederland wordt wegens de implementatie van Europees artikel 5.3 als goed voorbeeld genoemd, in dit artikel staat dat volledige openbaarheid gegeven moet worden over communicatie met de tabaksindustrie.

Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) plaatste onlangs een nieuw dossier over roken. Hierin staat informatie voor huisartsen over het geven van een stopadvies, klachten en aandoeningen die aan roken gerelateerd zijn, motivatie, ondersteuning en nazorg. Ook heeft het NHG tools voor tijdens het gesprek over (stoppen met) roken verzameld.
De Gezondheidsfondsen voor Rookvrij roepen met een campagne van Doei Tabaksindustrie recruiters en wervingsbureaus op om geen vacatures meer te plaatsen voor banen binnen de tabaksindustrie. Met de campagne ‘Werken bij de tabaksindustrie’ worden leugenachtige vacatures bij de tabaksindustrie uitgelicht, waarvoor op een ludieke manier wordt gezocht naar ‘mensen zonder geweten die zin hebben om jongeren verslaafd te maken’.
In juni ontvingen alle leden van de NVDA bij hun vakblad De Doktersassistent een exemplaar van het boek: ‘In iedere roker zit een stopper’. Doktersassistenten zijn een belangrijke schakel in de stoppen-met-rokenzorg. Een groot deel van de doktersassistenten in Nederland zou graag een actievere rol willen bij patiënten helpen stoppen met roken. Dat was een van de uitkomsten uit de behoeftepeilingen die RookStopZorg samen met de NVDA heeft uitgevoerd.
Van 17 t/m 21 juni vond de week van Gezond Zwanger Worden plaats. Rookvrije Start heeft hier een bijdrage aan geleverd. Projectmedewerkers stonden met gratis materialen op de conferentie Kansrijke Start en zijn er twee trainingen ‘Rookvrij zwanger worden’ georganiseerd voor zorgprofessionals.
De publiekscampagne van Rookvrije Start 'Kinderwens aan. Sigaret uit.' is geëindigd en heeft in vier weken tijd ruim 570.000 wensouders bereikt met de boodschap om rookvrij zwanger te worden.

Wegwerp e-sigaretten mogelijk verboden

Op 11 juni werd er in de Tweede Kamer een motie aangenomen die de regering verzoekt om, in navolging van België, zo snel mogelijk wegwerp e-sigaretten te verbieden. Het is nog onduidelijk of de nieuwe regering met de motie aan de slag gaat. Een motie over een jaarlijkse wettelijke indexatie van de tabaksaccijns werd afgewezen, en een motie over betere handhaving van illegale verkoop van vapes aan jongeren werd aangenomen.

Voorlopig geen generatieverbonden tabaksverbod in Verenigd Koninkrijk
Premier Rishi Sunak van het Verenigd Koninkrijk heef in maart 2024 een generatieverbonden tabaksverbod aangekondigd, als onderdeel van de Tobacco and Vapes bill. Het wetsvoorstel wordt wegens onverwachte verkiezingen niet versneld behandeld, ondanks dat het voorstel in een eerste ronde al was goedgekeurd. Mogelijk heeft de druk van de tabaksindustrie iets te maken met het uitstellen van de wetgeving. Het is afwachten wat een eventueel nieuw kabinet met het wetsvoorstel gaat doen.

Verbod op tabaksverkoop in supermarkten en horeca ingegaan
Sinds 1 juli 2024 is de verkoop van tabak in supermarkten en horeca verboden. Deze maatregel is onderdeel van een bredere strategie om roken te ontmoedigen en de volksgezondheid te bevorderen. Supermarkteigenaren openen nog steeds tabaksspeciaalzaken naast hun supermarkt om geen opbrengst mis te lopen. Het duurt nog even voor tabak alleen nog in tabaksspeciaalzaken verkrijgbaar is: in 2030 wordt tabaksverkoop in tankstations verboden, en in 2032 in gemakszaken zoals Bruna en Primera.

Gezondheidsramp in Europa
Jaarlijks overlijden 2,7 miljoen Europeanen als gevolg van activiteiten van vier industrieën. Naast tabak zijn ook alcohol, ultrabewerkt voedsel en fossiele brandstoffen veroorzakers. Dat blijkt uit een nieuw WHO-rapport. In Nederland trokken 22 gezondheidsfondsen aan de bel omdat Nederlanders steeds korter in goede gezondheid leven, onder andere wegens een toename in het aantal rokers. Zij willen dat gezondheid het uitgangspunt van overheidsbeleid moet worden.

Europees nicotineverbod jongeren
12 van de 27 EU-lidstaten roepen op om meer te doen om kinderen te beschermen tegen direct marketing en verkoop van tabak en nicotineproducten, met name online. De delegatie wil een Europees verbod op smaakjes, een limiet op nicotinegehaltes en een verbod op bepaalde nicotineproducten. De huidige Europese Commissaris voor Volksgezondheid, Stella Kyriakides, erkende het gateway-effect van nicotine en zei dat de Commissie bij herziening van de Tabaksproductenrichtlijn (TPD) ook kijkt naar alternatieve tabaksproducten en nieuwe, opkomende producten.