Nieuws over tabaksonderzoek | 29 oktober 2025

Ouderavond over vapen

Op 1 oktober keken duizenden ouders naar de Nationale Online Ouderavond “Nee tegen Vapen”. In dit webinar gaven experts praktische tips om met jongeren over vapen te praten. Ouders kregen advies om met respect te luisteren naar hun kinderen en de feiten over de risico’s van vapen te kennen.

Internationaal onderzoek

Interventies tegen roken en vapen

• Een meta-analyse van 24 studies toont aan dat stoppen-met-rokeninterventies voorafgaand aan een operatie de kans vergroten dat patiënten stoppen met roken en het risico op complicaties verlagen. 

• Een dubbelblind gerandomiseerd onderzoek onder 261 jongeren (16-25 jaar) toont aan dat varenicline, gecombineerd met twaalf weken gedragsbegeleiding op afstand, de kans op stoppen met nicotine-vapen vergroot.

• Verpleegkundige begeleiding helpt patiënten te stoppen met roken. Dit blijkt uit een systematische review en meta-analyse van 26 studies.

• Een systematische review van 34 studies laat zien dat voorlichtings- en gedragsinterventies in de thuissituatie blootstelling aan tweedehands rook kunnen helpen verminderen. Dit blijkt onder andere uit een daling van fijnstofdeeltjes in huis na de interventies.

• Een umbrella review van 45 systematische reviews onderzocht de effectiviteit van digitale en online stoppen-met-rokeninterventies. Interactieve, mensgerichte tools zoals apps en videocounseling zijn op korte termijn (6 maanden) het meest effectief. Daarnaast zijn ook eenvoudigere interventies, zoals interventies met korte berichten (sms), op lange termijn (12 maanden) effectief.

Gezondheidsgevolgen

• Een systematische review en meta-analyse van 25 studies laat zien dat roken en alcohol beide samenhangen met een verhoogd risico op darmkanker op jonge leeftijd (<55 jaar). 

• Mensen die roken hebben meer pijn in de eerste dagen na een operatie. Ook hebben zij meer pijnstilling nodig. Dat blijkt uit een meta-analyse van 5 studies.

• Uit een meta-analyse en systematische review van 14 studies blijkt dat mensen die vapen vaker slaapproblemen hebben dan mensen die niet vapen. Voorbeeld van deze problemen zijn slapeloosheid, een slechtere slaap en een grotere afhankelijkheid van slaapmedicatie.

• Een grote umbrella review van 69 systematische reviews onderzocht de gezondheidseffecten van vapen. Het gebruik van e-sigaretten hangt samen met verhoogde risico’s op hart- en vaatziekten en longaandoeningen. Onder jongeren komen ook psychische problemen en tandvleesproblemen veel voor.  

• Kinderen van vrouwen die tijdens de zwangerschap roken, hebben op latere leeftijd een grotere kans op een depressie of angstklachten. Dit blijkt uit een meta-analyse van 11 studies. Bij zwaar roken (10 of meer sigaretten per dag) was de kans op depressie en angstklachten groter.

Invloed tabaksindustrie op wetenschap

• Waarschuwing: In het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports (onderdeel van het gerenommeerde tijdschrift Nature) is recent een onderzoek gepubliceerd dat is uitgevoerd en betaald door tabaksfabrikant Imperial Brands. Het artikel promoot nicotinezakjes. Dit voorbeeld laat zien hoe de tabaksindustrie de wetenschap nog steeds probeert te beïnvloeden.

Nationaal onderzoek

Floor van den Brand (Universiteit Maastricht) onderzocht een communicatietraining voor managers, zodat zij werknemers kunnen verwijzen naar stoppen-met-rokenbegeleiding. Het zelfvertrouwen onder managers was hoger na de training.

Kim N Cajachagua-Torres (Erasmus MC) vond dat kinderen van moeders die voor de zwangerschap roken op latere leeftijd een iets hogere kans hebben op autismesymptomen.

Talita Honorato-Rzeszewicz (Universiteit Groningen) ontdekte dat de kans op een vroege miskraam bij vrouwen die roken of gerookt hebben, nog groter is wanneer ook hun moeder (dus de oma van de foetus) tijdens de zwangerschap heeft gerookt.

Sophie Jooren (Universiteit Maastricht en Trimbos-instituut) onderzocht of gemeentelijke kenmerken zoals bevolkingsdichtheid, vergrijzing, opleidingsniveau en tabaksbeleid samenhangen met het aantal rokende jongeren. Zij vond geen duidelijk verband.  

Anton Kunst (Universiteit van Amsterdam) vergeleek de rookprevalentie bij voetbalclubs in Nederland en Duitsland. Hij laat zien dat er in Nederland minder rond de velden wordt gerookt dan in Duitsland. Wel wordt in Nederland juist vaker op terrassen en bij ingangen gerookt.

Liliane C Roosendaal (Dijklander ziekenhuis) vond geen effect van roken op het tempo van bloedstolling na toediening van het medicijn heparine. Ook vond zij geen effect op het optreden van complicaties bij ingrepen bij bloedvaten buiten het hart.

Jorien Treur (Amsterdam UMC) schreef een editorial over de mogelijke oorzakelijke mechanismen tussen roken, vapen en mentale gezondheid.

Fridus G A van der Weijden (ACTA) vond dat stoppen met roken het resultaat van een niet-chirurgische tandvleesbehandeling niet significant verbetert.

Xinzi Zheng (UMC Groningen) toont aan dat als longcellen al verzwakt zijn, sigarettenrook extra schade kan veroorzaken.

Publicaties van kennisorganisaties

Landelijke organisaties

• Het Trimbos-instituut heeft een digitale factsheet over vapen gepubliceerd. Deze geeft antwoord op 12 veelgestelde vragen over vapen op basis van de huidige wetenschappelijke kennis over vapen.

• In een blog van het Trimbos-instituut staan 10 tips voor zorgverleners om alcoholgebruik, mentale gezondheid en roken te bespreken bij wensouders (ouders die kinderen willen krijgen).

• Het Trimbos-instituut heeft een infographic gepubliceerd over de resultaten van het landelijke Peilstationsonderzoek. Daarin wordt gekeken naar sociale normen onder 12- tot 16-jarigen over alcoholgebruik, alcoholvrij drinken, roken en vapen.

Internationale organisaties

• De World Health Organization heeft wereldwijde trends in tabaksgebruik tussen 2000-2024 gepubliceerd. Het doet ook voorspellingen voor de periode 2025-2030. Wereldwijd vapen ongeveer honderd miljoen mensen. Het vaakst wordt gevapet door Europese jongeren van 13 tot 15 jaar. Van hen geeft 14,3% aan dat ze vapen.

• Een kwart van de Vlaamse jongeren (12-18 jaar) gebruikte het afgelopen jaar nicotine, schrijft het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs. Meer dan de helft van de jongeren die nicotine gebruikten, combineerden vapen en roken. Van alle leerlingen heeft 15% het afgelopen jaar tabak gerookt tegenover 24% dat heeft gevapet.  

Kennis in de praktijk

Lopende zaken

• Er is een nieuwe animatievideo voor ouders verschenen vanuit de VWS-campagne Nee tegen Vapen. Deze campagne gaat over de schadelijke effecten van vapen en de impact ervan op jongeren.

• De hulpkaart voor stoppen met roken is gebruiksvriendelijker geworden. Er zijn onder andere zoekfilters bijgekomen en de vindbaarheid van coaches is verbeterd.

• De VBA+ challenge is gelanceerd! Zorgprofessionals kunnen met hun team 4 weken lang aan de slag met het VBA+ rookstopadvies. Bestel hier het gratis spelpakket.

NET even iets anders

• Wanda de Kanter heeft in de medische podcast Met Volle Teugen verteld over nicotineverslaving, de tabaksindustrie en de vape epidemie.

Beleid

Landelijk beleid

TEREA en HEETS Turquoise uit de handel
De rechtbank Rotterdam oordeelde dat de turquoise variant van verhitte tabakssticks van de merken TEREA en HEETS niet voldoen aan de Tabaks- en rookwarenwet. In de filters is namelijk menthol aangetroffen. Binnen de Europese Unie zijn filters met geur- of smaakstoffen verboden. De sticks zijn daarom niet meer te koop in Nederland.

SEO: Versnelling verkoopverbod zou aantal rokers doen dalen

Onderzoek vanuit het SEO laat zien dat een versnelling van het verkoopverbod van tabak in tankstations en gemakswinkel weinig effect zal hebben op de illegale handel. Wel zou het aantal rokers sneller dalen. Dit onderzoek is uitgevoerd na een eerder aangenomen motie in de Tweede Kamer om tabaksverkoop vanaf 2028 alleen nog in speciaalzaken toe te staan. De staatssecretaris is echter bang dat verkorting zonder compensatie juridisch riskant is. Daarom wil zij vasthouden aan een verkoopverbod vanaf 2032.

Landsadvocaat: versnellen verkoopverbod mogelijk oneerlijk

De Landsadvocaat vindt het geen goed idee om het verkoopverbod van tabak te vervroegen naar 2028. Winkeliers zouden te weinig tijd hebben om hun aanbod aan te passen en de overheid zou onbetrouwbaar overkomen, omdat eerder is gecommuniceerd dat het verbod pas in 2030 en 2032 ingaat. 

Internationaal beleid

Rook- en vapevrije terrassen in België

Per 1 januari 2027 geldt er in België een verbod op roken en vapen op terrassen. Ook worden publieke rookkamers afgeschaft. De regering wil hiermee de volksgezondheid beschermen en het roken verder ontmoedigen.

Verbod op nicotine zakjes Frankrijk

Vanaf maart 2026 gaat in Frankrijk een verkoopverbod op nicotinezakjes en alle niet-farmaceutische nicotineproducten voor oraal gebruik. De wet heeft flinke vertraging opgelopen vanwege bezwaren vanuit meerdere landen bij de Europese Commissie.

Wetsvoorstel goedgekeurd: verbod op roken en vapen op terrassen in Spanje

De Spaanse regering heeft een wetsvoorstel goedgekeurd dat roken en vapen op terrassen van bars en restaurants verbiedt. Ook verbiedt het voorstel het gebruik van vapes door minderjarigen en de verkoop van wegwerpvapes.

Ook Ierland zet volgende stappen in haar tabaksontmoedigingsbeleid 

In Ierland mogen tabak-en nicotineproducten sinds 29 september 2025 niet meer via automaten verkocht worden. Deze maatregel is onderdeel van de bredere ‘Tobacco Products and Nicotine Inhaling Products’ Act 2023. Ook volgt vanaf 1 november dit jaar een belasting op alle e-liquidproducten (EPT).

Media

Landelijk nieuws

Leeftijdscontrole bij aankoop tabak tankstations

Vanaf 1 oktober 2025 controleren tankstations de leeftijd van alle klanten die tabak en nicotineproducten kopen. De maatregel moet op lange termijn medewerkers beschermen tegen agressie van klanten. Sinds de invoering ervaren medewerkers echter vaker scheldpartijen en agressie van klanten die hun legitimatie moeten tonen.

10.000 vapes gevonden in garagebox

De politie heeft in een garagebox midden in een woonwijk in het Groningse Hogezand na een tip 1.600 kilo vuurwerk en 10.000 vapes gevonden. Een 22-jarige man en twee 17-jarige jongens zijn aangehouden.

Gratis longcheck in Amsterdam

Op 28 september konden mensen uit Amsterdam een gratis longcheck krijgen bij de RAI. Dit was onderdeel van het European Respiratory Society Congress. De longtesten waren bedoeld om bewustwording te creëren rondom longgezondheid en het thema ‘longen’ politiek onder de aandacht te brengen.

Groeiend aantal branden in vuilniswagens veroorzaakt door vapes

In Nederland vliegt gemiddeld één keer per week een vuilniswagen in brand door vapes. Vapes bevatten lithiumbatterijen en die zijn brandgevoeliger dan ‘gewone’ batterijen. Per jaar belanden zo'n 7 miljoen vapes, waaronder veel illegale, in vuilniswagens.

Internationaal nieuws

Italië onderzoekt misleidende ‘rookvrij’-claims van Philip Morris

De Italiaanse mededingingsautoriteit onderzoekt of Philip Morris het publiek misleidt met reclames over een 'rookvrije toekomst'. Eerder kreeg het bedrijf in Frankrijk al een boete voor vergelijkbare overtredingen.

Grootste illegale sigarettenfabriek in Italië ooit opgerold

In Italië is in een ondergrondse bunker een illegale sigarettenfabriek ontdekt van 1.600 m². Daarin zouden jaarlijks zo’n 2,7 miljard sigaretten werden geproduceerd. De politie nam 300 ton tabak in beslag. Het is de grootste illegale sigarettenfabriek die Italië ooit gekend heeft.

Terugblik

• Bij het congres (Niet) Roken en de Zorg: van plan tot praktijk hebben deelnemers onder andere geleerd welke stappen nodig zijn om een organisatie rookvrij te maken, hoe je roken bespreekt en hoe je een kort stopadvies geeft.

• In de zesdelige podcast van ikstopnu worden verschillende mensen geïnterviewd over hun persoonlijke ervaringen rondom stoppen met roken en vapen.
  Alle afleveringen van de (video)podcast staan inmiddels online:

  o   Beluister op Spotify

  o   Beluister op Apple podcasts

  o   Bekijk en beluister via YouTube

• De Zembla-documentaire Dealers op het schoolplein stelt dat het vapen onder jongeren explosief is toegenomen sinds de komst van smaakjesverbod voor vapes. Het smaakjesverbod was juist bedoeld was om het vape- en nicotinegebruik terug te dringen.

Agenda

Landelijk

Internationaal

REDACTIE

Judith Delemarre-Edens

Willeke van Dijk

Stella Blank

Donia Mohamed

Jeroen Bommelé

CONTACT
Volg ons op social media en mail ons als je vragen of suggesties hebt!

Trimbos-instituut, Da Costakade 45, 3521 VS, Utrecht, Nederland