Nieuws over tabaksonderzoek | 10 september 2025

Een nieuwe naam en in een nieuw jasje!

Vanaf vandaag hebben we een nieuwe naam: Expertisecentrum Tabaksontmoediging! Het 12,5-jarig jubileum van dit expertisecentrum van het Trimbos-instituut vieren we met een nieuw woordmerk en een frisse vernieuwde lay-out. Die lay-out vind je terug in rapporten, factsheets én deze nieuwsbrief! Bekijk hier onze nieuwe website. 

Internationaal onderzoek

Vapen of roken tijdens de zwangerschap

• Een meta-analyse van negen studies vond dat vapen tijdens de zwangerschap samenhangt met een verhoogd risico op vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en een te kleine baby bij geboorte. 

• Zowel zelf roken als meeroken tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een miskraam. Dit werd aangetoond in een systematische review van 14 studies. Hoe meer sigaretten een vrouw rookte, des te groter de kans op een miskraam.

Interventies tegen vapen en roken

• Een systematische review van 19 studies concludeerde dat digitale interventies (app, platforms, campagnes) de kennis over de risico’s van roken vergroten bij kinderen van 6 tot 12 jaar. Daarnaast dragen ze bij aan een negatievere houding ten aanzien van roken. 

• Interventies die zich richten op het hele gezin bij het stoppen met roken hangen samen met een hogere kans succesvol rookvrij te worden. In een meta-analyse van 22 studies werd gekeken naar interventies voor gezinnen met een laag inkomen. 

• Campagnes die jongeren aansporen niet te gaan vapen gebruiken vaak drie technieken: het benadrukken van de risico’s van vapes, de boodschap aantrekkelijk maken en het overtuigend presenteren richting de doelgroep. Dit vond een scoping review van 30 studies.

• In een grootschalig gerandomiseerd onderzoek op 40 Australische scholen bleek de OurFutures Vaping-interventie effectief in het verlagen van de kans op het gebruik van e-sigaretten onder jongeren (12 tot 14 jaar). De interventie bestond uit vier lessen over vapes en tabak, aangevuld met extra oefeningen.

Landelijk beleid

• Een review van 16 studies onderzocht strategieën om illegale tabakshandel tegen te gaan. Onder andere track-en-trace systemen lijken effectief te zijn in het terugdringen van de handel in illegale sigaretten. 

• Het periodiek vervangen van gezondheidswaarschuwingen op sigarettenverpakkingen heeft na verloop van tijd steeds minder effect op rokers. Dit is vooral zo bij dagelijkse rokers. Dit blijkt uit een langlopende longitudinale studie met data uit meerdere landen.

Gezondheidsgevolgen van roken

• Een meta-analyse van 5 studies onderzocht het verband tussen roken en depressie bij tuberculosepatiënten. Roken hangt onder tuberculosepatiënten samen met een grotere kans op depressieve symptomen. Dit onderstreept het belang van goede hulp bij stoppen met roken binnen deze doelgroep. 

• Stoppen met roken in de weken voorafgaand aan een operatie hangt samen met een kleinere kans op complicaties na de operatie. Hoe eerdere iemand stopt, des te kleiner de kans op complicaties. Dat is de conclusie van een meta-analyse van 55 studies.

Nationaal onderzoek

Sophie Jooren (Universiteit Maastricht en Trimbos-instituut) concludeert dat mensen zich meer aan rookvrije buitenruimten houden als het beleid duidelijk en herhaaldelijk wordt gecommuniceerd. Ook belangrijk is dat de fysieke inrichting rookvrij gedrag stimuleert en er vertrouwen is in de handhaving. 

Merel Koster (Universiteit van Amsterdam) stelt dat roken een verstorend effect kan hebben op fMRI-onderzoek. Ze adviseert duidelijke richtlijnen voor onderzoek onder rokers. Scans zouden pas na minimaal 2 uur na de laatste sigaret gemaakt moeten worden. Ook moeten onderzoekers het rookgedrag in detail registreren. 

Kristell Penfornis (Universiteit Leiden) onderzocht met een scoping review de relatie tussen identiteit en gedrag: wie zichzelf ziet als sportief of als niet-roker, heeft een grotere kans om daadwerkelijk fysiek actief te zijn of te stoppen met roken. Gedragsinterventies zijn mogelijk effectiever als ze inspelen op hoe mensen zichzelf zien. 

Judith Visser (Amsterdam UMC) onderzocht door middel van een systematische review welke kansen en barrières professionals in het sociaal domein ervaren bij het geven van hulp bij stoppen met roken. 

Publicaties van kennisorganisaties

• Het Trimbos-instituut heeft de jaarlijkse factsheet Kerncijfers roken 2024 uitgebracht. In Nederland rookte 18,2% en deed ruim 1 op de 3 rokers een stoppoging.

• GGD GHOR Nederland heeft de nieuwe cijfers van de Locatiemonitor Gemeenten 2025 gepubliceerd. Negen op de tien gemeenten is aan de slag met het rookvrij maken van buitenruimten. Zij zetten meer in op rookvrije OV-haltes. GGD GHOR Nederland benadrukt het belang van structurele financiering en handhaving. 

• Het Trimbos-instituut heeft nieuwe cijfers van het Periodiek Onderzoek Tabaksaanbod Verkooppunten gepubliceerd. Winkels hadden in 2024 een groter aanbod van verhitte tabak dan in voorgaande jaren. Ook blijkt shag nog steeds betaalbaarder dan sigaretten. 

• Het Stopplan Vapen voor jongeren en jongvolwassenen vanaf 14 jaar staat online. Jongeren kunnen in 8 overzichtelijke stappen stoppen met vapen. Het plan geeft ook informatie over hulp bij stoppen. Het stopplan is gemaakt door het Trimbos-instituut en Verslavingskunde Nederland. 

• Nicotinevervangende middelen zijn de eerste keus medicatie bij stoppen met roken. Toch wordt er te weinig gebruik gemaakt van nicotinepleisters. Trimbos-medewerker Milly Neuman bespreekt in haar blog ‘Werken nicotinepleisters eigenlijk wel?’ hoe dit beter kan. 

Kennis in de praktijk

In de startblokken

• De website ikstopnu.nl maakt een overzicht van lokale initiatieven die stoppen met roken of vapen ondersteunen. Voorbeelden zijn buurtprojecten of hardloopgroepen voor stoppers. Het doel is om stoppers beter te informeren over beschikbare hulp. Ken je een initiatief dat hierbij aansluit? Mail dan naar ikstopnu@trimbos.nl.

• Het Very Brief Advice Plus (VBA+) is een effectief en laagdrempelige gesprekstechniek om stoppen met roken binnen een minuut bespreekbaar te maken in een doktersconsult. Vanaf 9 oktober kunnen teams deelnemen aan de VBA+ challenge en een gratis spelpakket bestellen via de webwinkel.

• Roken of vapen kan leiden tot tandverlies. Daarom starten het Trimbos-instituut, KNMT en NVM Mondhygiënisten een gezamenlijke campagne voor mondzorgprofessionals. Er zijn praktische tools beschikbaar om in één minuut roken en vapen bespreekbaar te maken. Ook ontvangen praktijken een kenniskaart én wachtkamerposter. 

• Demissionair staatsecretaris Judith Tielen (Jeugd, Preventie en Sport) opent op 9 oktober het Congres ‘(Niet) roken en de zorg’. Aansluitend vertellen Luc van Lonkhuijzen, Leon van den Toorn en Wanda de Kanter over de huidige stand en de toekomst van rookvrije zorg, gevolgd door interactieve workshops over het bespreekbaar maken van roken.

Lopende zaken

• De campagne No (plastic) filter! strijdt voor een wereldwijd verbod op plastic sigarettenfilters. De filters maken roken namelijk niet veiliger, maar zorgen juist voor extra gevaren voor de gezondheid van de roker en het milieu. Op de website kan je doneren of de petitie tekenen om sigarettenfilters de wereld uit te helpen.

Beleid

Binnenland

Staatssecretaris rapporteert over tabaks -en vapebeleid

Staatssecretaris Tielen stuurde op 14 juli een uitgebreide voortgangsrapportage over het tabaks- en vapebeleid aan de Tweede Kamer. De brief richt zich op de naleving van het rook- en verkoopverbod en nieuwe verkooppunten. De brief gaat ook in op de uitvoering van verschillende moties.

Staatssecretaris: generatiegebonden verkoopverbod niet haalbaar
De staatssecretaris vindt het voorstel om de verkoop van nicotineproducten te verbieden voor iedereen geboren op of na 1 januari 2012 juridisch en praktisch niet haalbaar. De maatregel lijkt in strijd met Europese regelgeving. Ook vindt de staatssecretaris het moeilijk te bewijzen of de maatregel goed zal werken. 

NVWA handhaaft rookverbod
De NVWA voerde in 2024 bijna 1.900 controles op het rookverbod uit, waarvan bij ruim 600 een overtreding werd vastgesteld. Inspecties vonden plaats in onder andere de horeca, op evenementen, en op schoolterreinen.

NVWA handhaaft verkoopverbod
De NVWA voerde honderden inspecties op de verkoop van tabaksproducten in supermarkten, in de horeca en via internet uit. Op social media werden bijna 1.900 overtredingen vastgesteld. In supermarkten en horeca werd bij één op de vijf inspecties een overtreding geconstateerd. De naleving lijkt het laagst bij avondwinkels en kleinere supermarkten. 

Tabaksverkoop verschuift naar speciaalzaken 
Tussen 2021 en 2024 kwamen er netto 656 nieuwe tabaksverkooppunten bij. Ongeveer 40% daarvan was een tabaksspeciaalzaak, vaak in de buurt van supermarkten.  

Nationaal Rapporteur: neem roken op in partijprogramma’s
De Nationaal Rapporteur Verslavingen adviseert verkiezingscommissies om roken terug te dringen met bewezen effectieve maatregelen. De overheid zou het aantal verkooppunten moeten verminderen en de minimumleeftijd voor de aanschaf van tabak moeten verhogen. Hij pleit ook voor uitbreiding van het aantal vergoede stoppogingen. 

Buitenland:

EU-brede tabaksheffing: meer geld in de kas, minder gezondheidskosten 
De Europese Commissie overweegt een EU-brede heffing van 15% op tabaksproducten in te voeren. Deze maatregel zou jaarlijks 11,2 miljard euro kunnen opleveren. De Commissie wil deze inkomsten gebruiken om de meerjarenbegroting vanaf 2028 te versterken. Nu bepalen lidstaten zelf nog de hoogte van accijnzen op tabaksproducten. 

Neutrale verpakkingen uitgebreid in België
Vanaf 1 juni 2026 mogen in België sigaren, cigarillo’s, vloeipapier en tabaksaccessoires alleen nog maar in neutrale verpakkingen verkocht worden. Voor sigaretten, shag en waterpijptabak geldt deze wet al. De maatregel is bedoeld om roken minder aantrekkelijk te maken voor jongeren.

Media

Binnenland

Illegale sigarettenfabriek ontdekt in Stroe
De douane en FIOD hebben in een loods in Stroe (Gelderland) een illegale sigarettenfabriek ontmanteld. Bij de inval werden 320.000 sigaretten, 45.000 kilogram tabak, productiemachines en slaapplaatsen voor medewerkers gevonden. 

Grootschalige opruimactie aan de Nederlandse kust
Bijna 2.145 vrijwilligers hebben tijdens een opruimactie de Noordzeekust opgeruimd. In totaal zijn in twee weken tijd 51.863 peuken verzameld. Stichting De Noordzee pleit verder in een petitie voor rookvrije stranden en een landelijk verbod op plastic filters. Steeds meer kustgemeenten maken hun stranden al rookvrij. 

Bij politiebureau Den Bosch mag gerookt blijven worden
Clean Air Nederland (CAN) heeft op 5 augustus de rechtszaak verloren tegen de politie Oost-Brabant. CAN wilde dat de luchtplaats in het cellencomplex van het politiebureau in Den Bosch rookvrij zou worden. De rechter vindt dat er geen dringende noodzaak is om het verbod juist nu op te leggen. Ook zou de luchtplaats volgens de NVWA niet onder het rookverbod vallen.

Buitenland

Online tool berekent economische kosten van roken
Een nieuwe online rekentool helpt landen bij het berekenen van de economische kosten van roken. Het toont per land hoeveel geld er kan worden bespaard door het aantal rokers te verminderen. Ook geeft de tool aan welke prijs een pakje sigaretten moet hebben om het aantal rokers flink te doen dalen.

Engeland: verkoop van nicotinezakjes aan minderjarigen
Nicotinezakjes met zoete smaken worden in Engeland steeds vaker verkocht aan minderjarigen. Zij vallen namelijk buiten de Engelse tabaks- of nicotinewetgeving. De nicotinezakjes lijken op snoep en zijn daardoor aantrekkelijk voor kinderen. Er wordt gepleit voor een versnelde invoering van een verbod aan minderjarigen.

Minder Australische jongeren vapen door verschuiving in sociale norm
In Australië is het percentage jongeren van 14 tot 17 jaar dat vapet afgenomen van 18% in 2023 naar 15% in 2025. Deze daling wordt vooral toegeschreven aan een verschuiving in de sociale norm. Vapen wordt steeds minder als stoer of aantrekkelijk gezien onder jongeren. Ook het aantal jongeren dat nog nooit heeft gerookt is gestegen naar 94%. 

Terugblik

NPO radio 1-programma Stand.nl besprak de stelling: ‘We moeten stoppen met roken op het terras’. Onderzoeker Nienke Boderie (GGD Hart voor Brabant) liet zien dat 65% van de Nederlanders rookvrije terrassen steunt. Trimbos-onderzoeker Jeroen Bommelé vertelde dat niet-rokers op terrassen meer nicotine inademen als de tabaksgeur sterker is.

Agenda

Nationaal

Internationaal

REDACTIE

Jasmijn Breunese

Judith Delemarre-Edens

Jeroen Bommelé

CONTACT
Volg ons op social media en mail ons als je vragen of suggesties hebt!

Trimbos-instituut, Da Costakade 45, 3521 VS, Utrecht, Nederland